Korte blindheid aan één oog kan
kan voorbode zijn van beroerte

Die hartenkreet slaakt de Utrechtse neuroloog Richard C. J. M. Donders naar aanleiding van onderzoek waarop hij onlangs aan de Universiteit Utrecht promoveerde.

Jaarlijks worden ruim 30.000 mensen door een beroerte getroffen. Veel mensen (ongeveer 20 procent) hebben in de periode daarvoor al een waarschuwing gehad in de vorm van voorbijgaande verlammingsverschijnselen of gevoelsstoornissen in een arm of een been, wartaal spreken, niet meer uit de woorden kunnen komen, een scheef gezicht met afhangende mondhoek, draaiduizeligheid en coördinatie- en/of evenwichtsstoornissen. Deze voorbijgaande verschijnselen ten gevolge van een lokaal zuurstoftekort in de hersenen worden tia (transient ischaemic attack) genoemd.

De voorbode van een beroerte kan ook kortdurende blindheid zijn aan één oog. „Het risicopercentage van die groep bedraagt 3 tot 5 procent per jaar”, zegt Donders.

Uit zijn onderzoek blijkt echter dat het risico nog veel hoger is als de plotselinge kortdurende blindheid meer dan vijf keer is voorgekomen, alleen de buitenste rand van het gezichtsveld 'weg' was, het gezichtsveld van één oog een kleur kreeg, of als het leek alsof er een gordijn voor het oog werd neergelaten. Als oorzaak daarvan beschrijft hij het tijdelijk ontstaan van zuurstoftekort van het netvlies als gevolg van een bloedpropje in de slagader die de oogzenuw van bloed voorziet (amaurosis fugax, AFx).

Bloedpropje
De Utrechtse neuroloog heeft vastgesteld dat plotseling optredende kortdurende blindheid aan één oog statistisch gezien vaker voorkomt bij mensen in de leeftijd tussen vijftig en zeventig jaar. „In de regel wordt een dergelijke aanval veroorzaakt door een bloedpropje dat de bloedtoevoer naar het oog even afsluit. Een eventueel volgend bloedpropje kan in de hersenen terechtkomen en een herseninfarct veroorzaken”, zegt Donders.

In zijn onderzoek beschrijft hij dat het voor de behandelaar moeilijk kan zijn te achterhalen wat precies de oorzaak is geweest van de meestal kortdurende aanval. „Kortdurend verlies van het gezichtsvermogen aan één oog kan ook het gevolg zijn van een oogheelkundige of neurologische aandoening. Maar als er sprake is van plotseling zwart zien of van een neergelaten gordijn is de diagnose ”waarschuwing voor een dreigende beroerte” makkelijk te stellen”, aldus Donders.

Juiste diagnose
Toch blijkt het stellen van de diagnose in de praktijk niet gemakkelijk. Donders: „Patiënten vertellen meestal geen karakteristiek verhaal, weten vaak ook niet of de gezichtsstoornissen zich aan één oog of aan twee ogen hebben voorgedaan. Daarnaast bestaat er voor de behandelaar geen gouden standaard waarmee de symptomen kunnen worden vergeleken.”

Aan niet minder dan 1600 huisartsen legde Donders de gefingeerde ziektegeschiedenis voor van een patiënt met plotseling optredend, tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen, met de daarbijbehorende verschijnselen. „Verreweg de meeste huisartsen stelden de diagnose AFx. Van hen zou 36 procent een antitrombosemedicatie geven (aspirine) en 72 procent van de huisartsen zou naar de specialist verwijzen. Op dit gebied behoeft de groep van 36 procent de nodige (bij)scholing”, aldus Donders.

De Utrechtse neuroloog kwam de plotselinge kortdurende blindheid aan één oog als waarschuwing voor een later optredend herseninfarct op het spoor in zijn medische praktijk. Hij zette een onderzoek op waaraan achttien Nederlandse ziekenhuizen deelnamen. In dat onderzoek werden 341 patiënten met tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen aan één oog vier jaar lang gevolgd op het optreden van ernstige vaatstoornissen in de hersenen. Uit dat onderzoek destilleerde Donders de verhoogde risicofactoren.

Belangrijk onderzoek
De Nederlandse Hartstichting bevestigt het belang van het onderzoek. „De laatste jaren is het bekend zijn met voortekenen van een beroerte onder de Nederlandse bevolking gestegen van 22 naar 44 procent. Laat de mensen maar weten dat ook plotseling optredende blindheid aan één oog een van de voortekenen is”, zegt drs. Alcanne Houtzager, woordvoerder van de Nederlandse Hartstichting.