Financieel kader paars II kwetsbaar

PvdA, VVD en D66 rekenen voor de komende vier jaar op een financiële ruimte van 16,75 miljard gulden. Dat geld wordt gebruikt voor investeringen in vooral het onderwijs, de gezondheidszorg en de infrastructuur (9,25 miljard), voor lastenverlaging (4,5 miljard) en voor de reductie van het overheidstekort (2 miljard). Daarnaast is er een reservepotje van 1 miljard. Waar komt al dat geld eigenlijk vandaan?

De drie gaan ervan uit dat de economie de komende vier jaar met gemiddeld 2 procent per jaar zal groeien. Dat levert 4,25 miljard op. Zij willen voor 7,75 miljard bezuinigen en hebben een bedrag van 3,75 miljard ingeboekt omdat het te voeren beleid gunstige gevolgen zal hebben, de zogeheten “inverdieneffecten”.

Het is heel goed mogelijk dat in de komende regeerperiode duidelijk wordt dat deze cijfers op al te rooskleurige inschattingen berusten. Dat geldt al voor het groeicijfer waarvan paars II wil uitgaan. De raming van 2 procent is weliswaar voorzichtig, maar het Centraal Planbureau heeft al voorspeld dat de huidige voorspoed in de komende twee jaar over haar hoogtepunt heen zal zijn en dat we vanaf het jaar 2000 met lagere groeicijfers te maken zullen krijgen.

Maar dubieuzer zijn vooral de ingeboekte bezuinigen. Veel maatregelen zijn namelijk behoorlijk vaag of zullen, in de oren van de gemiddelde Nederlander, zelfs tamelijk belachelijk klinken. Het regeerakkoord gaat uit van veel winst door een hogere efficiency. Er moeten minder ambtenaren komen, die harder gaan werken. Dat zou bijna 2,5 miljard moeten opleveren.

Het kabinet rekent zich ook rijk door nu al uit te gaan van lagere afdrachten aan de Europese Unie. Dat zou 1,3 miljard moeten opleveren. De onderhandelingen daarover moeten echter nog beginnen en premier Kok heeft daarvan zelf gezegd dat de messen nog in het foedraal zitten maar dat ze al wel zijn geslepen. Europarlementariër Dankert (PvdA) zei gisteren al dat Nederland een lagere contributie aan de Europese Unie „wel kan vergeten”.

Comeback
Ook de inverdieneffecten zijn erg optimistisch ingeschat. Ervan uitgaan dat het te voeren beleid geld oplevert zonder dat dat geld ook daadwerkelijk is verdiend, oogt allesbehalve solide. Het is een kunstgreep uit de era-Lubbers, die onder paars II een onvermoede comeback maakt.

Het CDA –voorstander van een behoudende financiële koers– zal het wat dit betreft makkelijker hebben als oppositiepartij dan GroenLinks en de SP, die graag hadden gezien dat het beleid voor de komende jaren veel „socialer” zou worden en in ernst van mening zijn dat „het zwarte stempel van de VVD” te zwaar op het regeerakkoord drukt.

Het financiële kader van paars II is, met andere woorden, kwetsbaar. Zeker wanneer zich behalve meevallers ook tegenvallers zullen voordoen.

Zullen de oppositiepartijen overigens wel wat in de melk te brokkelen krijgen? Het gisteren gepresenteerde ontwerpregeerakkoord telt bijna 100 A4' tjes en lijkt daarmee de angst van de Kamer, vooral van de oppositiepartijen, te bevestigen: een zo gedetailleerd regeerakkoord, dat de drie coalitiepartijen (samen goed voor 97 van de 150 kamerzetels) het verloop van het parlementaire debat als het ware kunnen dicteren.

Het regeerakkoord bevat inderdaad zeer verfijnd uitgewerkte afspraken. Wat te denken bijvoorbeeld van de afspraak dat automobilisten in de Randstad tussen 7 uur 's morgens en 7 uur 's avonds slechts 100 kilometer per uur mogen rijden en dat zij op andere tijdstippen en buiten de Randstad 120 mogen rijden?

De rol van de Kamer bij het debat over de verdere liberalisering van de euthanasie en de openstelling van het huwelijk voor homoparen zal eveneens slechts marginaal zijn. Het kabinet heeft heel concrete plannen op dat gebied en heeft die ook zwart op wit gezet. Dat geldt ook voor de herziening van het belastingstelsel: die hervorming is gedetailleerd vastgelegd.

Vage afspraken
Daar staan echter weer tal van onderwerpen tegenover waarover slechts vage afspraken zijn gemaakt en die de Kamer dus de ruimte bieden voor een nadere of alternatieve invulling. Een van de meest in het oog springende onderwerpen is de kwestie van het 'blauw op straat'. De onderhandelaars Wallage, Bolkestein en De Graaf hebben steeds gesproken over 5000 extra agenten en surveillanten. Dat aantal is in de tekst van het regeerakkoord vervaagd tot „enkele duizenden”.

Over Schiphol zijn, zeer tegen de zin van de VVD, ook geen afspraken gemaakt. Er is nog nader onderzoek nodig over de vraag of, hoe en waar de luchtvaart in Nederland verder kan groeien. Later dit jaar moet daar op grond van nieuwe feiten een beslissing over vallen.

Zo bevat het regeerakkoord tal van andere passages waarin wordt gerept over nadere onderzoeken en experimenten, met name op de terreinen van de infrastructuur en de gezondheidszorg. De afspraak over de bezuinigingen op Defensie laat eveneens aan duidelijkheid te wensen over. Het bedrag –375 miljoen– staat vast, maar welke concrete maatregelen er moeten worden getroffen, zal pas blijken uit een nieuwe Defensienota, die in het jaar 2000 moet verschijnen. De Kamer hoeft dus nog niet naar huis.