Akkoord bereikt
over burgemeester

D66-onderhandelaar De Graaf noemde het akkoord gisteren een belangrijke stap op weg naar een tweede paars kabinet. „We zijn een Rubriconnetje overgestoken. Voor het eerst krijgt de plaatselijke bevolking inspraak bij de benoeming van een burgemeester”. VVD-leider Bolkestein benadrukte in zijn toelichting op het akkoord echter dat de Kroon (lees: de minister van binnenlandse zaken) de burgemeesters blijft benoemen en dat zij daarbij formeel niet gebonden zal zijn aan de uitslag van referenda. „Zolang de grondwet op dit punt niet gewijzigd is, kan er in wezen geen sprake zijn van een gekozen burgemeester”.

PvdA, VVD en D66 zijn verder overeengekomen dat in de nabije toekomst niet meer de vertrouwenscommissie, maar de gemeenteraad als geheel een voordracht zal doen aan de Kroon. Voor de raad dat doet, kan ze dus een referendum houden, maar ook de gemeenteraad is aan de uitslag van zo'n referendum niet gebonden. De Graaf stelde gisteren echter „dat hij zich niet kan voorstellen dat gemeenteraad of Kroon de uitslag van een referendum terzijde zal schuiven. Ik ga ervan uit dat de norm zal zijn dat men zo'n volksuitspraak serieus neemt”.

Omdat voor dit voorstel een grondwetswijziging niet nodig is, kan het al snel worden uitgevoerd. Of er op langere termijn ook een werkelijk door het volk gekozen burgemeester moet komen, daarover zijn de paarse partijen het nog altijd niet eens. Wel hebben zij een akkoord bereikt over enkele voorbereidende stappen hiertoe.

Staatscommissie
Zo stemt VVD-onderhandelaar Bolkestein ermee in dat de benoeming van burgemeesters door de Kroon uit de grondwet wordt gelicht en overgebracht wordt in de Gemeentewet. Ook zijn de onderhandelaars het eens geworden over het instellen van een staatscommissie die moet gaan onderzoeken wat de mogelijkheden zijn tot verdere dualisering van het lokale bestel. In dat onderzoek moet in een breder verband ook de gekozen burgemeester worden meegenomen.

D66 ziet de grondwetswijziging en de instelling van een staatscommissie als eerste stappen op weg naar een gekozen burgemeester. De VVD ziet de grondwetswijziging echter als „een in principe neutrale stap” die niet per se tot vervolgstappen hoeft te leiden. Ook benadrukte Bolkestein gisteren dat de onderhandelaars overeen zijn gekomen dat geen van de partijen gebonden zal zijn aan het uiteindelijke advies van de staatscommissie. „We binden ons niet aan een eindplaatje”.

Hobbel
D66 heeft de afgelopen weken van de gekozen burgemeester een hard punt gemaakt en de suggestie gewekt dat zij zou afhaken als zij bij dit onderwerp haar zin niet kreeg. Een woordvoerder van de informateurs zei gisteren dan ook dat „een belangrijke hobbel nu genomen is. De formatie is in een stroomversnelling geraakt”.

Vorige week was de verwachting nog dat de paarse onderhandelaars zouden besluiten tot experimenten met referenda. Een ambtelijke adviescommissie had deze suggestie aan de hand gedaan. Uitvoering van dit plan zou echter betekend hebben dat slechts enkele gemeenten voor de proeven in aanmerking zouden zijn gekomen, aldus Bolkestein. „In het huidige voorstel krijgen alle gemeenten de mogelijkheid tot referenda. De praktijk zal uitwijzen welke daarvan gebruikmaken”.