Afspraken beschermen
waardevastheid euro

We bevinden ons aan de vooravond van een historische gebeurtenis in de geschiedenis van het internationale geldwezen en van de eenwording binnen Europa. Op 1 januari 1999 introduceert dit deel van de wereld een gemeenschappelijk betaalmiddel. Elf landen haken in eerste instantie aan bij wat heet de Economische en Monetaire Unie (EMU).

Voorlopig merken we in onze portemonnee nog niets van de omschakeling. De muntstukken en bankbiljetten komen namelijk pas in 2002 in omloop. Tot dan toe rekenen we in de winkel de boodschappen gewoon af zoals we gewend zijn. Maar over ongeveer vijf weken maakt de eenheidsvaluta al wel zijn opwachting in het girale verkeer. We weten dan definitief en tot op de cent nauwkeurig hoeveel een euro waard is. Steeds meer overboekingen en andere transacties waarmee geen contanten zijn gemoeid, zullen vanaf dat moment luiden in de nieuwe geldsoort.

Solide beleid
De gulden ruimt het veld. In 2002 verliest hij de status van wettig betaalmiddel. Wat krijgen we er voor terug? vraagt menigeen zich af. De gulden stond garant voor kwaliteit. Hij genoot hoog aanzien in de financiële wereld. Je kon erop vertrouwen. Je behoefde niet bang te zijn dat hij zijn waarde verloor. De euro daarentegen moet zich nog bewijzen.

„Waardevastheid omvat twee facetten”, verduidelijkt Bakker allereerst. „Interne waardevastheid betekent dat de prijzen zo weinig mogelijk stijgen. Daarmee handhaaf je in het binnenland de koopkracht van de euro. Dan kun je door de tijd heen met een bepaald bedrag dezelfde hoeveelheid goederen en diensten blijven kopen. Daarop richt zich primair de Europese Centrale Bank (ECB). Externe waardevastheid wil zeggen dat de wisselkoers ten opzichte van een andere valuta –met als voornaamste de dollar– geen grote schommelingen vertoont”.

Op beide fronten vraagt waardevastheid om een solide beleid en gezonde economische verhoudingen. „We hebben als deelnemers aan de EMU wat dat betreft gewaarborgd wat menselijk mogelijk is”, verzekert Bakker, die als manager van de centrale bank het proces op weg naar de invoering van een Europese munt van nabij heeft gevolgd. „Er zijn keiharde afspraken vastgelegd in het Verdrag van Maastricht, later aangevuld met die uit het zogenaamde stabiliteitspact. Daar dienen we ons aan te houden, daar mogen we niet aan tornen. Ze verschaffen ook procedures voor de onverhoopte situatie dat een land toch in de fout gaat”.

Zijn conclusie vat hij nog eens met een beeld samen: „Het gebouw ziet er goed uit. Maar het wordt bewoond door mensen en het is dus nu verder aan hen om er een succes van te maken”.

Streng
„We zijn op het punt van de toelatingseisen heel streng geweest. De diverse regeringen hebben enorme inspanningen gepleegd om hun economieën op orde te brengen. Dat wekt vertrouwen. Dankzij die doortastendheid beleven we een sterke start”.

Het Verdrag van Maastricht schreef voor dat het begrotingstekort, de staatsschuld, de rente en de inflatie naar beneden moesten. Bakker: „We zijn als kandidaten voor de EMU op die terreinen niet naar elkaar toe gegroeid in de zin dat we nu op een gemiddelde zitten, maar met als resultaat dat we met z'n allen het laagste niveau hebben bereikt. Alle landen die overstappen naar de euro kennen thans een inflatietempo vergelijkbaar met dat voorheen in Duitsland en Nederland, de twee landen met de beste reputatie binnen de EU. De rente, een andere maatstaf, is gezakt tot het laagste peil in twintig tot dertig jaar”.

„Eerst zien, dan geloven, was het motto van 'Maastricht'. Welnu, de prestaties van de EMU-participanten spreken voor zichzelf. Ik begrijp wel dat er misschien vragen rijzen rond landen als Italië, Frankrijk, Spanje en Portugal, die er in het verleden een minder stringente stabiliteitscultuur op na hielden, maar ook zij hebben getoond ernst te maken met de benodigde discipline”.

Begrotingstekort
Het stabiliteitspact verplicht het begrotingstekort onder de grens van 3 procent van het bruto binnenlands product te houden. Maar wat zijn de gevolgen als een land zich daar weinig van aantrekt? Het onlangs in Italië gevormde kabinet heeft al gepleit voor soepelheid bij het toepassen van deze spelregel.

„Premier Kok heeft daar adequaat op gereageerd”, constateert Bakker. „We mogen die veiligheidsvoorschriften, om ze zo te noemen, niet ter discussie stellen”. En verder benadrukt hij: „Op overschrijding staan sancties. Als een land ondanks dat zijn tekort toch laat ontsporen, draait het daar overigens zelf voor op. Dan moet het bezuinigen of de lasten voor de burger verzwaren. Het zal in ieder geval nooit zo zijn dat we als Nederlandse belastingbetaler daarvoor worden aangeslagen”.

Maar zal in die situatie het vertrouwen van de financiële markten in de euro niet een deuk oplopen, waardoor de ECB zich genoodzaakt ziet de rente te verhogen? Bakker: „Dat zal alleen gebeuren als die onevenwichtigheid de EMU in totaliteit ondermijnt – en dat gevaar lijkt me niet groot. Marktpartijen zullen kijken naar wat er in Europa als geheel gebeurt en zullen niet meteen in actie komen als ergens het budgettaire plaatje tijdelijk wat minder fraai oogt”.

Onafhankelijkheid
Tot dusver opereerde De Nederlandsche Bank als hoedster van de gulden. Zij waakte over de waarde van ons geld. Vanaf 1 januari berust die taak –en dan gaat het om de euro– bij de ECB. Zij heeft als belangrijkste opdracht het handhaven van de interne waardevastheid, dus het voorkomen en bestrijden van inflatie.

De directie, die zes leden telt, neemt samen met de elf nationale bankpresidenten de beslissingen, waarbij elke stem even zwaar weegt. De instelling bezit een autonome positie ten opzichte van de politici. Die beschikken niet over de bevoegdheid om haar iets op te leggen. Bakker onderstreept het belang van die onafhankelijkheid. „Als regeringen geen deugdelijk begrotingsbeleid voeren en als daardoor de inflatie dreigt te versnellen, kan de ECB haar kracht tonen en de rente verhogen”.

„De zelfstandigheid van de centrale bank, haar doelstelling van prijsstabiliteit en het stabiliteitspact dat de overheden dwingt tot discipline, dat zijn de drie pijlers onder de waardevastheid van de euro”, stelt Bakker vast.