Crisis krijgt vat op bedrijfswinsten

Beleggers houden ondernemingen aan hun beloften. Een bedrijf dat zijn prognose niet waarmaakt, wacht meestal een fikse afstraffing. Daarom blijven bestuurders met hun voorspellingen graag aan de voorzichtige kant. Je kunt achteraf beter een meevaller melden dan dat de kapitaalverschaffers moeten concluderen dat je te optimistisch bent geweest.

Philips ervoer dat. De aankondiging van een neerwaartse bijstelling van de vooruitzichten viel maandagmiddag, op een toen toch al uiterst somber gestemde markt, slecht. Het aandeel kelderde met maar liefst 17 procent, van 99 naar 82 gulden.

Het kan trouwens altijd erger. Het Franse telecomconcern Alcatel werd onlangs na de mededeling dat het tegenzit, binnen enkele uren 38 procent minder waard.

Philips slaagde er overigens in snel weer wat op te krabbelen. Sommige analisten in de wereld beschouwden de mokerslag als een uitgelezen kans om goedkoop in te stappen en gaven daarom een koopadvies af. Zij achtten de stukken na de correctie zeer laaggeprijsd. Sinds 15 mei (204,30 gulden) zijn de “flippen” meer dan gehalveerd.

Signaal
Het ongunstige nieuws waarmee de elektronicafabrikant naar buiten trad en de onheilstijdingen van Koninklijke Shell, enkele dagen eerder, en van KLM geven te denken. De reuzen onder het Nederlandse bedrijfsleven worden in de verdediging gedrongen. Dat alles mogen we toch wel aanmerken als een duidelijk signaal dat er wel degelijk iets aan de hand is. Het bevestigt de omslag. De omstandigheden zijn onverwacht in de twee maanden na de publicatie van de halfjaarcijfers, fors in negatieve zin gewijzigd.

De eerste helft van 1998 leverde nog een uitstekend beeld op. Van de 51 vennootschappen die momenteel meetellen in de AEX- of in de Midkap-index verkeerde er slechts één in de verliezen: containerrederij Nedlloyd.

De rest verdiende geld als water. De ondernemingen die een hoger nettosaldo realiseerden dan in het vergelijkbare deel van 1977 waren ver in de meerderheid. Binnen de AEX-groep zagen er 22 hun winst, exclusief bijzondere posten, stijgen, waarvan dertien zelfs met meer dan 20 procent. Slechts vier, te weten ASM Lithography, Baan, Koninklijke Olie en PolyGram, kwamen uit op een lager niveau. Onder de Midkap-fondsen liet alleen BolsWessanen een achteruitgang aantekenen.

Tot nu toe bleef de schade van de crisis in Azië dus beperkt. Maar het tij keert. De narigheid in de wereldeconomie neemt een steeds grotere omvang aan en het ziet ernaar uit dat ook in de Verenigde Staten en Europa de conjunctuur het hoogtepunt is gepasseerd. Het aantal economen en analisten dat denkt dat een recessie in het verschiet ligt, breidt uit. Deze week schaarde bestuurder Van Duijn van Robeco zich onder hen. De lucht betrekt en dat zal de komende tijd waarschijnlijk zijn weerslag krijgen op de financiële resultaten van tal van concerns.

Beurs
De ervaring leert dat de effectenbeurzen vaak op de economische ontwikkelingen vooruitlopen. Afgaande op de val van de aandelen in de laatste weken, moeten we dus rekening houden met een inzinking van de groei. Beleggers anticiperen al, onder invloed van de alarmerende berichten, op een daarmee samenhangende aantasting van de winsten. Die vormen de fundamentele factor achter de hoogte van de koersen.

In Amsterdam incasseerde de AEX maandag met een buiteling van 5,9 procent de voorlopig zwaarste klap in dit jaar. Die deed de index 31,4 procent onder het recordslot van 20 juli belanden. We zouden het als een stapsgewijze, langgerekte krach kunnen bestempelen. Na de ups en downs later in de week, was het verlies gistermiddag teruggebracht tot 28 procent. Ten opzichte van de stand van eind 1997 zitten we op een plusje van 3,7 procent.

Het scorebord toont ons dat ASM Lithography, voorheen een van de sterren van het Damrak, onder de partijen die zijn vertegenwoordigd in de AEX als de voornaamste brekebeen in de voorbije twaalf maanden mag worden gekwalificeerd. De producent van machines voor het vervaardigen van chips duikelde ten opzichte van de hoogste stand in die periode (25 september 1997) 71 procent naar beneden. Hoogovens volgde met 56 procent. Baan stond op 20 april op 108,70 gulden en noteert thans 52,70 (min 52 procent). Akzo Nobel zakte van 129,10 gulden op 14 juli tot rond 68 gulden nu.

De minder conjunctuurgevoelige aandelen deden het beter. Uitgever Wolters Kluwer noteert slechts 2 procent onder de top. Heineken (min 13 procent) en Vendex (min 15 procent) hielden de schade eveneens binnen de perken.

Waarschuwing
Over Philips spraken we reeds. Door een veel groter verlies dan eerder gedacht in de sfeer van de mobiele telefonie zit er voor de multinational als geheel niet meer in dan een handhaving van het winstpeil van vorig jaar. De aanvankelijke prognose luidde: een toename met een percentage in de dubbele cijfers.

Topman Boonstra wil graag met Philips Consumer Communications (PCC), de joint venture met het Amerikaanse Lucent, een vooraanstaande positie veroveren op de internationale markt van GSM-apparatuur, maar de kosten die met die pogingen zijn gemoeid, rijzen nu wel erg fors de pan uit. De financiële wereld kijkt reikhalzend uit naar de verdere plannen met dit onderdeel van de firma. Wellicht horen we nader op 22 oktober, als de cijfers over juli tot en met september verschijnen.

Shell waarschuwde vorige week vrijdag eveneens voor teleurstellende resultaten. In het tweede kwartaal daalde de winst, gecorrigeerd voor voorraadeffecten, al met 17 procent.

De Nederlands-Britse maatschappij heeft veel last van de lage olieprijs. Ook de chemiepoot lijdt onder dalende afzetprijzen. Herstructureringen worden versneld. Enkele nationale hoofdkantoren, waaronder dat in Rotterdam, gaan dicht om de kosten te drukken en om over te schakelen van de traditionele landenstructuur naar een onderneming die de activiteiten en producten als uitgangspunt hanteert voor haar organisatie.

De koers van het aandeel Koninklijke, dat voor veel beleggers de hoeksteen is van hun portefeuille, schommelde gisteren in de buurt van 93 gulden, terwijl hij begin april tot 125,50 gulden reikte (min 26 procent).