”Dutch lady” strandt in Rusland

De meeste Nederlandse bedrijven hebben de afgelopen weken hun activiteiten in Rusland op een laag pitje moeten zetten wegens de economische crisis in het land. „We hebben de aanvoer van de nieuwe collectie kleding uit Nederland geheel stilgelegd”, zegt André Jevgrafov van het Nederlandse kledingbedrijf Berghaus in Moskou. „En dat is natuurlijk op een heel onhandig moment, aangezien nu net het nieuwe kledingseizoen aanbreekt”. Het bedrijf is met de aanvoer gestopt omdat de Russische afnemers, die de kleding uiteindelijk aan de man brengen, geen contant geld meer hadden om de rekening te betalen.

Dat was ook voor S. ten Berge, vertegenwoordiger van de groente- en fruithandelaar Heremans, de reden om de import te staken. „Zoals overal in de wereld leverden wij onze waren hier altijd op krediet. We voerden vooral veel tomaten, peren en appels in. De laatste maanden kregen onze Russische klanten echter steeds meer moeite met het betalen van hun rekening. Toen de crisis echt uitbrak was er helemaal geen contant geld meer. Op dat moment was de enige oplossing de import te stoppen en zo snel mogelijk proberen de nog uitstaande rekeningen alsnog betaald te krijgen”.

Volgens Ten Berge zijn daarvoor in Rusland twee methodes. „Illegaal, met bedreigingen, en legaal, via de arbitragerechtbank. Natuurlijk hebben wij voor de tweede oplossing gekozen. Maar dat is hier echter niet de gemakkelijkste weg”.

Babyvoeding
De uitvoer van Nederlandse producten naar Rusland nam de afgelopen jaren sterk toe. Overal in de Russische hoofdstad vind je dan ook reclames voor Hollandse artikelen. In de meeste Moskouse winkels was tot voor kort een enorm assortiment aan voedsel en andere artikelen uit ons land te vinden, uiteenlopend van bier (Heineken, Grolsch, Bavaria, Amstel), groenten, babyvoeding en zuivelproducten tot kleding en bloemen.

In 1997 was de uitvoer naar Rusland goed voor een kleine vier miljard gulden. In de topdrie staan appels en peren, vlees en pluimvee en kaas. Machines en vervoersmiddelen zijn goed voor 19 procent en chemische producten nemen 11 procent van de export voor hun rekening. Van de totale Nederlandse uitvoer ging vorig jaar zo'n 1 procent naar Rusland. Op zich geen groot percentage, maar daar staat wel tegenover dat de voormalige Sowjet-Unie een interessante groeimarkt vormde.

De huidige economische crisis in Rusland lijkt aan toenemende handel een abrupt einde te hebben gemaakt. De import van Nederlandse producten ligt vrijwel geheel stil, terwijl ook de lokale productie dreigt vast te lopen. En niemand weet hoe lang dit gaat duren. Veel Nederlandse ondernemers wachten af en hopen op een goede afloop.

DAF Trucks
Voor vrachtwagenfabrikant DAF zijn niet-betalende klanten de reden dat het bedrijf op dit moment geen enkele truck in Rusland verkoopt. „Er is sprake van een totale stilstand”, aldus De Jong, de vertegenwoordiger van het bedrijf in Rusland. „Hoewel we nog wel doorgaan met de onderhandelingen, wordt er geen enkele order geplaatst”.

Behalve verkoop van trucks houdt DAF zich in Rusland ook bezig met het onderhoud van vrachtwagens. Ook in de werkplaats is het volgens De Jong een stuk rustiger. „De afgelopen weken is een enorme teruggang waar te nemen van westerse klanten. Dat komt omdat het aantal vrachten uit onder meer Nederland sterk is afgenomen”.

Een van de belangrijkste in Rusland actieve Nederlandse transportbedrijven is Visbeen Transport. „De handel ligt totaal stil”, aldus manager Jaap Oosterling. „Er stond een aantal vrachtwagens in Nederland met lading klaar om naar ons toe te komen, maar die kwamen uiteindelijk toch niet”.

Visbeen vervoert onder meer goederen voor de Nederlandse concerns Nutricia en Unilever. Het gaat hierbij niet alleen om kant-en-klare producten uit ons land, maar ook om grondstoffen voor de fabrieken van de beide ondernemingen in Rusland. „Het transport lijdt zwaar onder de crisis. De import ligt geheel stil, niemand levert. Ik zit hier nu vijf jaar, maar dit heb ik nog nooit meegemaakt”, aldus Oosterling.

Bankencrisis
Vooral het tekort aan contant geld aan Russische zijde is voor veel Nederlandse bedrijven een reden om hun handel met de voormalige Sowjet-Unie voorlopig stop te zetten. Oorzaak van dit tekort is de bankencrisis. Russische banken hebben een tekort aan westerse valuta, terwijl de westerse import hiermee betaald moet worden.

De Russische centrale bank heeft de afgelopen week ook nog eens de valutahandel stopgezet, waardoor totaal onduidelijk werd hoeveel roebel er voor een dollar neergeteld moest worden. „Ons grote probleem is dat de roebels niet meer worden omgezet in dollars. Dat betekent dat wij ons verdiende geld het land niet uitkrijgen”, zegt Wessel Ganzevoort van G & G Engineering in Moskou.

Dit Nederlandse bedrijf installeert in geheel Rusland centrale verwarmingsmodules uit Nederland. Tot de klantenkring behoren vooral grote opdrachtgevers zoals het gasbedrijf Gazprom, het oliebedrijf Lukoil en de staatsspoorwegen. Gezien de aanhoudende roebelcrisis is het volgens Ganzevoort voorlopig afwachten geblazen. „We handelen dan ook nu alleen nog de zaken af die we in portefeuille hebben. Nieuwe orders nemen we niet aan”.

Reclamebudgetten
Mark van de Boogaard van het reclamebureau AMS in Moskou ziet de economische ontwikkelingen in Rusland met argusogen aan. „Onze klanten zijn vooral Nederlandse bedrijven en die zijn opeens heel erg terughoudend. Zo'n 30 procent van de afnemers heeft al afgezegd”.

AMS verzorgt vooral promoties van Nederlandse producten in Rusland. Zo heeft het onlangs nog een roadshow georganiseerd voor Philips. „Iedereen is bang voor wat komen gaat en onderneemt zo min mogelijk activiteiten”, stelt Van de Boogaard.

Een woordvoerder van Direct Star zegt dat zelfs 90 procent van zijn reclameopdrachten voor onbepaalde tijd is uitgesteld. „Wij verzorgden reclame voor westerse producten via de post. Die bedrijven hebben echter opeens allemaal hun reclamebudgetten geminimaliseerd. Ze voeren niets meer in en de voorraden nemen snel af. De lancering van nieuwe producten is ook voor onbepaalde tijd uitgesteld. Het enige wat wij nu nog doen is het afwerken van de lopende orders en verder moeten we maar afwachten. Als deze crisis structureel wordt, ben ik bang dat veel Nederlandse bedrijven uit Rusland zullen vertrekken”.

Kapitaalvlucht
Het is opvallend hoe pessimistisch het Nederlands bedrijfsleven opeens de situatie in Rusland beschouwt, aangezien het een halfjaar terug nog een en al optimisme uitstraalde. In een enquête die de Nederlandse ambassade in Rusland toen hield onder Nederlandse ondernemers, spraken deze in grote meerderheid de verwachting uit dat de ontwikkelingen in Rusland de goede kant opgingen en niemand (!) van de respondenten voorzag in de nabije toekomst een verslechtering.

Dezelfde enquête wees ook uit dat in 1997 meer dan 80 procent van de Nederlandse ondernemers in Rusland groeicijfers kende van maar liefst meer dan 10 procent. Is de huidige economische crisis in Rusland voor hen dan zo onverwacht?

H. Weber van makelaardij DTZ Debenham Zadelhoff is niet echt verbaasd over de huidige crisis. „Het is duidelijk dat de Russische economie de afgelopen jaren overschat werd. De markt werd omhoog gepraat en lange tijd hebben bedrijven hun activa overgewaardeerd. Leningen werden verstrekt op niets en veel investeringen waren ook feitelijk nergens op gebaseerd. Er is al lange tijd hier iets structureel mis. De Rus gelooft niet in zijn eigen land en investeert daar ook niet in. De kapitaalvlucht is enorm en er is nauwelijks een eigen industrie. Hij haalt olie uit de grond, verkoopt die rechtstreeks door aan het buitenland en daar leeft hij dan ongeveer van”.

Volgens makelaar Weber waren de afgelopen tijd al veel uitbreidingsplannen van Nederlandse ondernemers in de ijskast gezet. „Nog onlangs heeft een ondernemer afscheid genomen van een productiebedrijf in Rusland, omdat het hem te moeilijk gemaakt werd”.

Toch denkt Weber dat het vooralsnog verstandig is om af te wachten. „Gelijk wegrennen is nooit goed. Er is ook veel overdreven gedoe rondom de huidige crisis”. Maar de makelaar moet toch erkennen dat de zaken voor hem ook niet lopen zoals hij zou wensen. „Bedrijven stellen op dit moment alle beslissingen uit en belangrijke transacties zijn gestopt. Zo worden er op dit moment geen huur- en koopcontracten afgesloten, niemand zet een handtekening. Vooral de onduidelijkheid rondom de roebelkoers is hier debet aan”.

Nattevingerwerk
Peter Turel, directeur van de Nederlandse reisorganisatie Russia Travel, ondervindt grote problemen van de onstabiele roebelkoers. „Er is op dit moment geen officiële middenkoers, dus iedereen hanteert zijn eigen koers. Om de haverklap komt er een fax binnen met een andere waarde. Het is dus gewoon nattevingerwerk”.

De crisis heeft voor Russia Travel vooral gevolgen voor de reizen binnen Rusland. „Onze klanten zijn vooral multinationals. Die gaan minder reizen. Daarnaast hebben we problemen met hun betalingen. Die doen zij normaal met een creditcard. Maar die accepteren we op dit moment niet omdat het twee weken duurt voordat het geld op onze rekening komt en wie weet hoe weinig de roebel dan al waard is”.

Overigens ondervinden de toeristische reizen van Russia Travel, zowel naar Rusland als naar Nederland, geen enkel probleem van de crisis. Turel toont zich in het algemeen erg optimistisch. „De boel zal zich wel weer stabiliseren”.

Optimistisch is ook Siem Slond. Hij heeft al vijf jaar een internationaal verhuisbedrijf in Moskou en de zaken gaan als voorheen goed. „Wij ondervinden helemaal geen problemen van de crisis. De aanvragen zijn op hetzelfde niveau als anders. We hebben al eerder crises hier meegemaakt en ik heb het idee dat de mensen er nu veel gemakkelijker mee omgaan dan vroeger”.

Slonds bedrijf, World Wide Relocation Services, verzorgt zowel verhuizingen van als naar Rusland. Aanvragen worden al enige maanden van tevoren ingediend. „In die zin kan ik pas over een paar maanden echte conclusies trekken. Maar betalingsproblemen ondervinden wij bijvoorbeeld niet, omdat onze klanten vooral Nederlandse bedrijven als Shell en Unilever zijn, en die betalen gewoon via het buitenland”. Slond denkt dat de roebel zich wel weer zal stabiliseren. „Het is een kwestie van afwachten”.

Geruchtencircuit
Consultant H. van de Poll maant ook tot kalmte. Volgens hem is er een enorm geruchtencircuit op gang gekomen, vooral in het westen, dat deels de crisis alleen maar verergerd heeft. „Veel exporteurs zijn met hun leveranties gestopt op basis van onjuiste informatie en ook zie ik dat er opeens bankgaranties ingetrokken worden zonder dat men precies weet wat er aan de hand is. Hierdoor nemen bijvoorbeeld de grondstofleveranties af, waardoor de fabrieken hier weer minder kunnen produceren. Vervolgens komen er weer geen producten op de Russische markt en zijn er dus ook weer geen inkomsten voor de Russen. Zo is het cirkeltje rond”.

Van de Poll verwacht uiteindelijk dat als deze crisis aanhoudt, het moeizaam opgebouwde import- en distributiewezen langzaam in elkaar zal storten. Ook de kreditietfaciliteiten zullen sterk verminderen. „Handel zal er wel blijven, maar deze zal meer op een ad-hocbasis plaats gaan hebben. We krijgen dan waarschijnlijk weer dezelfde wildwesthandel zoals die plaatshad eind jaren tachtig en begin jaren negentig. Feit is in ieder geval dat er in Rusland dan veel minder voedsel in de winkels te vinden zal zijn dan nu het geval is”.

Hoogtijdagen
Aangezien de economische crisis in Rusland nog in volle gang is, is het nog te vroeg om conclusies te trekken. Maar aan de hoogtijdagen van het Nederlandse product op de Russische markt lijkt voorlopig een einde te zijn gekomen. De kans lijkt dan ook klein dat de Moskouse burger over een aantal weken nog een lachend boerenmeisje op een van de vele in de stad rondrijdende trolleybussen tegenkomt.