Misbruik van WAO blijft mogelijk

Hoe gaat het nu? Nederland stevent af op 1 miljoen arbeidsongeschikten. De oorzaak is niet dat ons land zieker, gekker of onveiliger is geworden. De WAO is heel vaak voor werkgevers en werknemers een mooie uitweg bij verstoorde verhoudingen binnen het bedrijf. De problemen krijgen een medisch etiket, waardoor de werknemer een uitkering krijgt en de werkgever hem geen loon meer hoeft te betalen. Voor het personeelslid is de uitkering een fuik. Eenmaal een WAO'er blijkt in de praktijk altijd een WAO'er te zijn.

Cruciale rol
Met de plannen van Donner moet daaraan een einde komen. De werkgever en de werknemer moeten niet meer kijken wat het zieke personeelslid niet kan, maar wat hij wel kan. Het werk moet aan de mogelijkheden van de werknemer aangepast worden. Dat kan een andere baan binnen of zelfs buiten het bedrijf betekenen. Ze hebben daarvoor twee jaar de tijd.

Blijkt iemand echt niet meer te kunnen werken, dan krijgt hij een WAO-uitkering. De keuring daarvoor kan al drie maanden nadat iemand ziek is geworden, worden uitgevoerd. Uiterlijk heeft zij na twee jaar plaats. Voor de keuring is in de plannen van Donner een cruciale rol weggelegd. Vandaar dat een college van onafhankelijke deskundigen moet toezien op de toepassing van de regels door de keuringsartsen. De keuring is het moment waarop de arts niet alleen vaststelt of iemand volledig arbeidsongeschikt is, maar ook of dat werkgever en werknemer wel voldoende hun best hebben gedaan.

Blijkt dat niet het geval, dan volgt straf. De werkgever moet als hij zich niet genoeg heeft ingespannen vele jaren loon doorbetalen. Voor de werknemer die alle medewerking weigert, rest de bijstand. Hij is verwijtbaar werkloos.

Maar wat als beide partijen maar één ding willen: een WAO-uitkering voor de werknemer die eigenlijk nog wel zou kunnen werken. Ze krijgen het veel moeilijker. De lat ligt ogenschijnlijk hoger voor de WAO. Maar als zij samenspannen, kunnen zij in hun opzet slagen. Dan krijgt de werknemer zijn uitkering en kan de werkgever snel van een probleem verlost zijn. Donner moest dat gistermiddag kort na de overhandiging van zijn rapport aan staatssecretaris Hoogervorst van Sociale Zaken en Werkgelegenheid toegeven.

De blijvende kans op misbruik is een punt. Een ander is dat door de verplichting die werknemers en werkgevers krijgen om zelf een oplossing te zoeken, de verhoudingen behoorlijk gespannen kunnen raken. De werkgever krijgt het recht om van zijn zieke personeelslid te weten wat hij precies mankeert. Een beroep op de privacy is niet meer mogelijk.

Onaangename taferelen
Dit kan tot onaangename taferelen leiden. Werkgevers kunnen hun werknemers pressen weer aan de slag te gaan. Sterk in hun schoenen staande personeelsleden zullen als ze echt ziek zijn de dwang kunnen weerstaan. Maar mensen die vrezen voor hun baan en verder weinig mogelijkheden hebben, zullen te vroeg aan de slag gaan.

Het zoeken naar ander werk is niet altijd even eenvoudig. Kleine bedrijven hebben geen gevarieerd aanbod aan banen. Een aannemer met tien man personeel zal een metselaar met een versleten rug moeilijk ander werk kunnen aanbieden. Zo'n personeelslid zal ook niet gemakkelijk een andere baan vinden. Geen onderneming zit, ondanks de krapte op de arbeidsmarkt, te wachten op een werknemer met een vlekje. Dan raakt het zieke personeelslid na twee jaar in de WW en kortere of langere tijd daarna in de bijstand.

Bittere pil
Het aantal WAO'ers daalt op die manier wel, maar het aantal inactieven niet. De WAO'er wordt in dat geval een bijstandsgerechtigde. Voor de persoon in kwestie een bittere pil. Niet ziek genoeg voor de WAO en niet gezond genoeg voor een baan belandt hij in een bestaan op het minimumniveau. Een situatie die bijna even stigmatiserend is als de WAO. Ook vanuit de bijstand is het niet gemakkelijk om aan werk te komen.