WAO bijna 35 jaar een probleem

DEN HAAG – De Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) bestaat bijna 35 jaar. Ze heeft van meet af aan tot vele discussies geleid. De afgelopen jaren zijn er tal van plannen gelanceerd, maar geen enkel voorstel heeft kunnen voorkomen dat het aantal arbeidsongeschikten de 1 miljoen nadert. De commissie-Donner presenteerde vandaag haar langverwachte voorstel. Hieronder volgt een beknopt chronologisch overzicht van de geschiedenis van de WAO.

1967 – De Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering komt tot stand. Werknemers die door gezondheidsklachten niet meer kunnen werken, krijgen recht op een uitkering van maximaal 80 procent. De verwachting is dat zo'n 200.000 mensen voor een WAO-uitkering in aanmerking zullen komen.

1986 – Het aantal arbeidsongeschikten is opgelopen tot zo'n 650.000. Na jaren van discussie besluit het tweede kabinet-Lubbers tot een zogeheten stelselherziening. De uitkering gaat omlaag naar maximaal 70 procent van het laatstverdiende loon.

1990 – „Nederland is ziek”, zegt premier Lubbers. Er zijn nu 900.000 WAO'ers. Lubbers dringt aan op een harde aanpak.

1991 – Het derde kabinet-Lubbers (CDA en PvdA) wordt het in juli eens over een ingrijpende aanpak. Arbeidsongeschikten onder de vijftig jaar zullen nog maar beperkte tijd recht krijgen op een WAO-uitkering. Daarna vallen zij terug op het sociaal minimum. Een storm van protest steekt op. Vooral in de PvdA-achterban en bij de vakbeweging is de verontwaardiging groot.

In augustus past het kabinet het WAO-voorstel aan. Wie arbeidsongeschikt wordt, krijgt aanvankelijk een uitkering van 70 procent van het laatstverdiende loon. Na verloop van tijd wordt deze uitkering verlaagd, afhankelijk van leeftijd en arbeidservaring. De WAO-crisis leidt tot het vertrek van voorzitter M. Sint van de PvdA. Een speciaal PvdA-congres spreekt ondanks alle commotie in september zijn vertrouwen uit in partijleider (en minister van Financiën) Kok.

1993 – CDA en PvdA kunnen het niet eens worden over de uitwerking van de nieuwe WAO-aanpak. Uiteindelijk wordt besloten bestaande gevallen toch te ontzien. Nieuwe gevallen worden zwaarder aangepakt. Ook de keuringen worden aangescherpt. De verlaging van de uitkeringen (WAO-gat) wordt al snel gerepareerd in CAO's.

1993 – In september presenteert de parlementaire enquêtecommissie sociale zekerheid, onder leiding van PvdA'er Buurmeijer, haar rapport. Belangrijkste conclusies: de sociale partners, die via de bedrijfsverenigingen verantwoordelijk zijn voor de sociale zekerheid, hebben er een potje van gemaakt. Grote aantallen overtollig geworden werknemers zijn jarenlang 'gedumpt' in de WAO. De macht van de sociale partners wordt in de jaren daarna ingeperkt.

1994 – In het regeerakkoord van het eerste paarse kabinet staat dat de Ziektewet wordt geprivatiseerd en dat de werkgevers een hogere WAO-premie moeten betalen naarmate ze meer personeel in de WAO laten verdwijnen.

1996 – Het aantal WAO'ers, dat door de ingreep van 1993 was gedaald tot onder de 850.000, loopt weer op. Dat komt door een aantal versoepelingen waartoe de Tweede Kamer heeft besloten.

1999/2000 – Nederland telt begin 1999 weer 900.000 arbeidsongeschikten. Staatssecretaris Hoogervorst van Sociale Zaken stelt voor beter en vaker te keuren. Het aantal arbeidsongeschikten moet daardoor de komende jaren dalen met 16.000. Politieke partijen, werkgevers- en werknemersorganisaties laten het ene proefballonnetje na het andere op over de aanpak van de WAO. Niemand wil hetzelfde, iedereen wil een oplossing.

De VVD en het CDA komen met een gezamenlijk plan. Ze willen dat alleen mensen die voor 35 procent of meer niet meer kunnen werken, een uitkering krijgen. De PvdA zoekt de oplossing vooral in reïntegratie en wil dat meer WAO'ers gesubsidieerd werk gaan doen.

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) vindt dat de overheid de gebruikelijke loondoorbetaling tijdens het eerste ziektejaar moet ontmoedigen. De sociale partners spreken in hun CAO's veelal af de wettelijk verplichte 70 procent van het loon aan te vullen tot 100 procent als een werknemer ziek wordt. Dat zou zieken niet stimuleren weer aan de slag te gaan.

MKB-Nederland wil een harde aanpak van de psychisch arbeidsongeschikten en ook voorstellen van de VVD gingen eerder in die richting. De FNV lanceert het idee bedrijven te beboeten die geen WAO'ers in dienst willen nemen. Het CNV wil WAO'ers die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn, beschouwen als gewone werklozen.

Uiteindelijk stelt het kabinet op advies van de Stichting van de Arbeid een commissie in die onderzoek gaat doen naar de WAO. De voorzitter, CDA'er Donner, doet ook al onderzoek naar oplossingen voor het groot aantal psychisch arbeidsongeschikten.

2001 – Nederland wacht op 'Donner'. Het aantal arbeidsongeschikten loopt richting de 1 miljoen.