„Clinton dwarsboomde onderzoek”

Dat zei onafhankelijk onderzoeker Kenneth Starr vandaag tijdens de eerste hoorzitting van de juridische commissie van het Huis van Afgevaardigden in het impeachment-onderzoek tegen president Clinton. Starr was de eerste getuige in dit onderzoek. Zijn uitvoerige verklaring was voor een belangrijk deel een herhaling van zijn rapport dat eerder dit jaar aan het Huis van Afgevaardigden werd gestuurd.

Maar daarnaast reageerde Starr ook op de bewering van de president dat het onderzoek in de zaak-Lewinsky „een privé-zaak betreft”. „Misbruik maken van presidentiële bevoegdheden om zichzelf vrij te pleiten in een persoonlijk onderzoek, liegen onder ede en anderen aanzetten tot liegen onder ede waardoor een juridisch onderzoek wordt belemmerd zijn geen privé-zaken”, aldus Starr.

Whitewater-affaire
Hij benadrukte dat Clinton niet had voldaan aan zijn belofte bij zijn inauguratie „om erop toe te zien dat de Amerikaanse wet getrouw zal worden nageleefd”. Starr zei dat zijn team vorig jaar al bezig was aan een impeachment-rapport tegen Clinton naar aanleiding van het oorspronkelijke Whitewater-onderzoek. Het is dit onderzoek dat tot de andere onderzoeken door Starr en de grand jury heeft geleid.

Centraal in de Whitewater-affaire stond een frauduleuze lening voor aankoop van land. Deze lening werd ondersteund door de overheid en door toenmalig gouverneur Bill Clinton. Die zei later echter nooit van iets geweten te hebben. Starr zegt ervan overtuigd te zijn dat de president niet de waarheid heeft verteld „maar wij konden dat niet aantonen in de mate van zekerheid die voor een onafhankelijk onderzoek door een grand jury vereist is”.

Hoe overtuigend Starr ook probeerde te zijn in zijn eerste optreden als getuige in het impeachment-onderzoek (dat kan leiden tot Clintons afzetting), hij was niet in staat de politieke tegenwind te neutraliseren. Juridisch zal bij het verdere verloop van het onderzoek veel afhangen van de antwoorden die president Clinton geeft op de lijst van 81 vragen die commissievoorzitter Henry Hyde hem heeft toegestuurd. Maar dan nog kan ook Kenneth Starr niet om het feit heen dat er tussen de publicatie van zijn rapport en het onderzoek dat vandaag in Washington begon parlementsverkiezingen werden gehouden. Daarbij boekten de Republikeinen slechte resultaten. In het Huis van Afgevaardigden gingen zij er zelfs op achteruit.

Algemeen werd dit uitgelegd als een motie van afkeuring van de kiezers over de manier waarop de Republikeinen hun monomane impeachment-procedure tegen de Democratische president en het Witte Huis hadden gevoerd. Voorzitter Newt Gingrich van het Huis van Afgevaardigden, die gold als de grote inspirator van die procedure, besloot na de verkiezingen zelfs op te stappen en de politiek te verlaten. De meeste Republikeinen zien politiek geen heil meer in de afzetting van Clinton. Maar de grote vraag is nu: hoe spring je van een rijdende trein die je zelf in beweging hebt gezet?

Ralph Reed, oud-voorzitter van de Christian Coalition, heeft Gingrichs opvolger Bob Livingston aangeraden genoegen te nemen met een openbare berisping van de president. De Republikeinse senator Arlen Spechter heeft zelfs voorgesteld de hele zaak op te schorten en Clinton pas te vervolgen als hij over twee jaar het Witte Huis moet verlaten aan het eind van zijn tweede (en wettelijk laatste) ambtstermijn. „Dat bespaart het land maanden van politiek geruzie en de president kan zich concentreren op de zaken waarvoor hij is gekozen”, aldus Spechter.

De Republikeinen kunnen ook besluiten dat de president zich uiteindelijk toch niet zo ernstig heeft misdragen dat impeachment (het in staat van beschuldiging stellen met een proces in de Senaat als gevolg) noodzakelijk is. De Democratische partijgenoten van Clinton zullen daar zeker mee akkoord gaan en een aantal Republikeinen helt ook al naar dat standpunt over.

Maar de conservatieve vleugel van de Republikeinen waarschuwt voor verlies van de politieke geloofwaardigheid van de partij. Dat is dan weer een probleem voor de nieuwe voorman Livingston, die het als zijn opgave ziet de partij bij elkaar te houden. Dat vereist een verzoening van de meer ideologisch georiënteerde conservatieve vleugel –waarvan Gingrich een uitgesproken vertegenwoordiger was– en de pragmatische beweging binnen de Republikeinse Partij oftewel de GOP (Grand Old Party) waarvan de herkozen gouverneur van Texas George Bush (zoon van oud-president Bush) het boegbeeld lijkt te worden.

Op reis
Intussen leek de afgelopen dagen in Washington alles weer terug te keren naar de bekende oude partijpolitieke vechtpartijtjes met openbare discussies over hoe lang de Democraten en het Witte Huis onafhankelijk onderzoeker Starr aan de tand mochten voelen, over de toegemeten spreektijd van getuigen, over de vraag of men zich alleen op de affaire-Lewinsky concentreert of het onderzoek breder opzet en over de vraag wie er allemaal als getuigen worden opgeroepen naast Starr.

De Democratische fractieleider in het Huis van Afgevaardigden Dick Gephardt dreigde het impeachment-onderzoek even zelfs te boycotten. Maar deze manoeuvres lijken meer op demonstraties tegenover de buitenwereld om het imago van alerte verdedigers van de politieke mores overeind te houden.

Als er geen nieuwe verrassingen meer opduiken, ziet het ernaar uit dat Clinton geen impeachment meer hoeft te vrezen. Geen wonder dat de president Washington gisteren vol vertrouwen de rug toekeerde om aan zijn Aziatische reis te beginnen die door de Irak-crisis was uitgesteld.