VN zien mogendheid zonder leiding

Naast de president van de Verenigde Staten (VS) zien de buitenlandse gasten minister van buitenlandse zaken Madeleine Albright optreden, maar prominent afwezig is de nieuwe Amerikaanse VN-ambassadeur Richard Holbrooke. Hij had 'vergeten' een en ander op te geven bij de belastingen en het Congres is niet van plan Holbrookes benoeming goed te keuren zolang het ministerie van justitie die kwestie niet heeft opgehelderd. „En Clinton hoeft momenteel niet te rekenen op enige tegemoetkoming van het Congres in deze kwestie nu de affaire-Lewinsky en de politieke consequenties van de publicatie van het Starr-rapport annex video het politieke klimaat in Washington volledig vergiftigen”, zegt een Europees VN-diplomaat.

Hij wijst erop dat behalve in de toespraak van Clinton de Verenigde Staten momenteel niet vertegenwoordigd zijn in de VN. „Dat is te merken in de Veiligheidsraad, waar alle belangrijke onderwerpen op het ogenblik worden doorgeschoven omdat de enige supermogendheid geen beslissingen neemt”. De Europeaan krijgt bijval van de Republikeinse senator Joseph Biden, die meent dat de de aandacht voor het buitenlands beleid door de presidentiele problemen naar het tweede plan is geschoven. „De buitenlandse leiders die hem een staande ovatie gaven, wisten allemaal dat zij een president voor zich hadden die niet in staat is om de dingen te realiseren die hij belooft. Daarvoor zijn de verhoudingen met het Congres te verziekt”, aldus Biden.

Prestige
Daar komt nog de kwestie van de Amerikaanse VN-contributie bij. Begin volgend jaar is die contributie twee jaar achter. Wanneer niet ten minste een deel daarvan wordt aangezuiverd, verliezen de Verenigde Staten automatisch hun stemrecht in de Algemene Vergadering. Weliswaar blijft hun invloed dan nog overeind in de Veiligheidsraad, maar het prestige van een supermogendheid die eenvoudigweg niet voldoet aan haar verplichtingen, heeft naast de Lewinsky-problematiek een extra ondermijnend effect op de Amerikaanse invloed binnen het VN-apparaat. Ook de kwestie van de VN-bijdrage is alleen op te lossen als het kritische Congres over de brug komt. Maar Clinton heeft dat Congres nodig om politiek te overleven en verliest daardoor de mogelijkheid om het op een of andere manier de duimschroeven aan te draaien opdat de VN-bijdrage ten minste gedeeltelijk wordt geregeld.

Een supermogendheid die niet betaalt, een supermogendheid die niet op het vereiste niveau is vertegenwoordigd in de organisatie en een supermogendheid die wordt geleid door een president die al zijn aandacht moet besteden aan zijn politiek overleven, is volgens de Egyptische VN-diplomaat Mahmoud al-Omeh „een tandeloze tijger, die niet serieus genomen kan worden, ook al zou men dat willen”.

Ernstige schade buitenslands dus? En hoe groot is de schade binnenslands? Wat gaan de geschiedenisboeken schrijven over het “tijdperk-Clinton”? „Er is niet veel kans dat Clintons ambtsperioden verbonden worden met enig politiek of sociaal onderwerp van betekenis”, meent politicologe Martha Kumar, die de laatste maanden heeft doorgebracht in het Witte Huis voor research ten behoeve van haar boek over “Presidenten en de pers”. „Clintons presidentschap kan alleen bekeken worden vanuit het perspectief van spijt en wroeging over de mogelijkheden die hij heeft laten liggen. Er zijn maar heel weinig mensen die het tot president brengen en het is bijzonder spijtig om het dan tot zulke zelfvernietigende daden te laten komen”.

Clinton wilde een herboren Roosevelt zijn, die het Amerikaanse sociale stelsel een nieuw elan verschafte. Maar zelfs de inzet van zijn intelligente echtgenote Hillary was niet voldoende om de gezondheidszorg behoorlijk van de grond te krijgen. „Daarna heeft hij alle risico-onderwerpen gemeden, bang om meer grote nederlagen te lijden”. Dat is de mening van de historicus David Schmitz van het Whitman College. Martha Griffith is het hier niet helemaal mee eens. Zij vertegenwoordigt de zogeheten Concord Coalition, een organisatie van Democraten en Republikeinen die streven naar een sluitende begroting. „Je kunt zeggen wat je wilt, maar dát is Clinton in ieder geval gelukt. Of dat uitsluitend en alleen aan hem te danken is weet ik niet, maar het is in ieder geval gerealiseerd tijdens zijn wacht”, aldus Griffith.

Beperkingen
De Republikein Mickey Edwards, die het Congres heeft geruild voor een functie aan de Harvard Universiteit, meent dat Clintons belangrijkste wapenfeit is dat hij de Democratische partij meer naar het politieke centrum heeft opgeschoven. „Dat is alles; niemand zal zich Clinton later herinneren omdat hij de schooluniformen weer heeft ingevoerd”.

De president heeft zelf zijn beperkingen wel eens luidop overdacht. Een jaar geleden filosofeerde hij tegenover medewerkers over het feit dat er weinig dramatische daden te verwachten zijn in tijden van vrede en voorspoed. „Wij zijn niet in oorlog, het gaat ons economisch goed, er is geen koude oorlog meer, wat kan men meer verwachten?” In ieder geval niet het beeld dat uit de documenten van Starr naar voren komt. Een president die de waarheid omzeilt en die zich verdedigt met juridische haarkloverijen. Een president die bij tijd en wijle zijn beheersing verliest en uitraast in woedeaanvallen, waaraan men in het Witte Huis al gewend schijnt te zijn. Een president die geen voorbeeld meer is voor de jongere Amerikanen.

„De president heeft een ander liefje behalve zijn vrouw”, aldus een leerling van de lagere school in Newark recentelijk tijdens de godsdienstles. Volgens professor geschiedenis Fred Greenstein van de Princeton Universiteit heeft Clinton niet alleen het vertrouwen in hemzelf ondergraven maar ook het vertrouwen in het politieke ambt in het algemeen, op alle niveaus en voor een lange periode. „Daarin schuilt de werkelijke schade van zijn onverantwoordelijk gedrag en van zijn nog onverantwoordelijker reactie toen dat wangedrag openbaar werd”.