Zwaard van Damocles hangt aan een
stevig koord boven Clintons hoofd

In de affaires rond Clinton plaatsen waarnemers altijd kanttekeningen bij zijn functioneren als president. De verwikkelingen in “Monicagate” verleggen de aandacht. Voor het eerst komt aftreden als mogelijke stap in beeld. De beladen term “impeachment” is al gevallen. Waarom het vooral draait, is de vraag naar geloofwaardigheid.

Opiniepeilingen wijzen keer op keer uit dat de Amerikanen hun president zijn vermeende losbandige gedrag wel door de vingers willen zien. Ook nu is een –onbewezen– seksuele verhouding niet de grootste zorg. Er bestaat in dit geval geen regel die overtreding van het bijbelse gebod strafwettelijk ondersteunt. Zwaarder weegt in de politieke verhoudingen de beschuldiging van list en bedrog.

Op 7 januari ontkende Monica Lewinsky onder ede tegenover advocaten van Paula Jones een seksuele affaire met Clinton. Vanuit de veronderstelling van het tegendeel moet de speciale onafhankelijke aanklager Kenneth Starr overtuigend bewijs aandragen dat de president haar tot liegen heeft aangezet. Een lastige factor is de rol van Vernon Jordan. Als Clinton zijn adviseur als tussenpersoon heeft gebruikt, is aanzetten tot meineed een denkbare aanklacht. Op dit misdrijf staat maximaal vijf jaar gevangenisstraf en 2000 dollar boete.

Volgens Joseph diGenova, een vroegere onafhankelijke aanklager, is meineed moeilijk te bewijzen „omdat er bijna nooit iemand te vinden is die wil praten”. Philip Heymann, voormalig onderminister van justitie en thans hoogleraar rechten in Harvard, heeft ook zijn twijfels. „De hele moeilijke taak voor Starr is te bewijzen dat Jordan Lewinsky onder druk heeft gezet meineed te plegen. Nog moeilijker zal het zijn te bewijzen dat Clinton Jordan heeft gevraagd dat voor hem te doen”.

Geen wraakactie
Als overtuigend bewijs aanwezig is, rust op de onafhankelijke aanklager de wettelijke verplichting het Huis van Afgevaardigden „van alle terzake doende en gelofwaardige gegevens” te voorzien. Het Huis kan dan desgewenst met een aanklacht een afzettingsprocedure in gang zetten. De zogeheten “impeachment” houdt de vervolging van hoge regeringsfunctionarissen wegens een politiek misdrijf in. De Senaat berecht uiteindelijk de omstreden functionaris.

Slechts tegen één president van de Verenigde Staten is met succes een “impeachment” in werking gesteld. De Republikeinse Richard Nixon stapte in augustus 1974 uit voorzorg op, toen zijn vervolging vanwege het “Watergate”-schandaal tot een veroordeling dreigde te leiden.

Het onderzoek zal volgens Gerald Solomon, de voorzitter van de reglementencommissie van het Huis, meer behelzen dan de verhouding tussen Clinton en Lewinsky. Maar zolang Starr aan zijn onderzoek bezig is, zal het Huis waarschijnlijk niets ondernemen. Binnen de Republikeinse Partij gaan waarschuwende geluiden op dat een afzettingsprocedure geen persoonlijk getinte wraakactie mag zijn.

Voorzichtigheid ook aan de andere kant van de politieke scheidslijn. De Democraten houden zich angstvallig stil. Een opvallend dissidente noot kwam voor rekening van de voormalige stafchef van het Witte Huis Leon Panetta. Deze greep alvast vooruit op een negatieve afloop voor Clinton, waarna het nodige „herstelwerk” zou moeten worden verricht. „In die omstandigheden zou het beter zijn voor de Democraten als Gore president werd en je met een nieuwe boodschap en een nieuwe leider zou komen”, aldus Panetta eerder deze week.

Weinig belang
De reeds 27 jaar gelukkig gehuwde Al Gore zou in dat scenario tot januari 2001 zijn intrek mogen nemen in het Witte Huis. De huidige vice-president moet dan een plaatsvervanger benoemen die de goedkeuring geniet van het –nu door Republikeinen gedomineerde– Congres.

Als Gore om wat voor redenen dan ook evenmin president kan zijn, dan wordt de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Newt Gingrich, president. De lijst van plaatsvervangende staatshoofden gaat vervolgens verder met de voorzitter van de Senaat (tijdelijk de hoogbejaarde Strom Thurmond). Daarna volgen ministers. De minister van buitenlandse zaken, Albright, kan de taken van staatshoofd niet waarnemen omdat ze niet in de VS, maar in Tsjechië is geboren.

Zover is het bij lange na niet. De Republikeinen hebben weinig belang bij het vertrek van Clinton. De optimistische toon van de State of the Union ten spijt, de politieke agenda van de president is lamgelegd. De partij van Lincoln en Nixon heeft het voor het zeggen op Capitol Hill. Zolang de crisis duurt, kan Clinton niets aan fondswerving doen voor de zwalkende Democratische Partij. Als het aan de Republikeinen ligt, blijft een beschadigde Clinton voorlopig op zijn plek – liefst met nog een schandaal erbij.