Sociaal-democratische hoofdstad laat Schröder keihard vallen

SPD dreigt Dortmund te verliezen

Dortmund is niet zomaar een stad en helemaal niet voor de sociaal-democraten. Sinds jaar en dag dragen ze de stad in Westfalen een warm hart toe. Willy Brandt sprak altijd over de sociaal-democratische hoofdstad. Bondskanselier Gerhard Schröder vergelijkt de SPD graag met de voortvarende plaatselijke voetbalclub Borussia Dortmund. „Een elftal met een groot verleden dat zich aan de moderne tijd heeft aangepast zonder zich daarbij van zijn achterban te vervreemden.”

Al 53 jaar zwaaien de sociaal-democraten de scepter in het raadhuis van Dortmund, en dat ononderbroken en met absolute meerderheid. Alleen in 1952 behaalden ze minder dan 50 procent van de stemmen. Ook bij de bondsdagverkiezingen van vorig jaar herfst deden de sociaal-democraten het goed: niet minder dan 56,7 procent van de Dortmunders koos voor Gerhard Schröder en de SPD.

Maar opeens lijkt alles anders. Voor de gemeenteraadsverkiezingen in Noord-Rijnland-Westfalen die morgen worden gehouden, melden onderzoeksbureaus al weken achtereen verbluffende cijfers. De sociaal-democratische kandidaat voor het burgemeesterschap, Gerhard Langemeyer, mag volgens het instituut Forsa slechts rekenen op 32 procent van de stemmen. Zijn christen-democratische uitdager Volker Geers daarentegen op 55 procent. Ook de absolute meerderheid in de raad staat op de tocht. De SPD haalt volgens Forsa hooguit 42 procent, maar 3 procent meer dan de CDU.

Dat het sociaal-democratische bolwerk Dortmund wankelt, is opvallend. Zelfs van buiten de stadsgrenzen wordt ernaar gekeken. Is één jaar Schröder genoeg om de macht van de SPD in Dortmund te ruïneren? Zijn de interne partijconflicten die zich vooral in Bonn en Berlijn afspelen, debet aan de dreigende afgang voor de partij in Dortmund?

Als vanouds
De sociaal-democraten van de Dortmundse voorstad Eving begrijpen deze vragen niet goed. Bij hen is alles nog in orde. Hier gooit de SPD als vanouds hoge ogen. Wat is hier eigenlijk wel veranderd? Door de steenkolen van de mijn ”Minister Stein” groeide het nietige dorp na 1870 in korte tijd uit tot een steenkolengemeenschap met meer dan 30.000 inwoners. SPD en vakbonden werken hier in het belang van de arbeiders tot op de dag van vandaag nauw samen.

Elders in de Bondsrepubliek zetten vanaf begin jaren zeventig hoog opgeleide SPD'ers de partij op de kop. Ze overrompelden de oudgedienden met allerlei moderne vrouwen-, vredes- en milieuthema's. Deze culturele revolutie ging bijna ongemerkt aan de steden in het Ruhrgebied voorbij. Eving heeft er in ieder geval niets van gemerkt. De SPD oogt er ouderwets, maar het is tegelijkertijd haar kracht.

„Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 12 september zullen wij het net zo goed doen als de vorige keer”, kondigt Gerda Kieninger aan. „Meer dan 60 procent van de stemmen willen we. Daar werken we naartoe.” Gerda Kieninger is de voorzitter van de 1100 sociaal-democraten van Eving, die hun hoofdkwartier hebben in een voormalig postkantoor. In de voorkamer zoemt de computer met de Internet-verbinding naar de buitenwereld. In de achterkamer bespreken de sociaal-democraten van Eving wat ze voor hebben op hun kameraden in de andere stadswijken. Zij hebben hun schutterij, mijnwerkersvereniging en volkstuinen. Wie een probleem in Eving heeft, weet dat hij altijd bij iemand terechtkan. De kameraden staan altijd klaar voor elkaar.

Begrippen als solidariteit en loyaliteit staan hier nog hoog aangeschreven. Daarom zal de SPD waarschijnlijk ook morgen weer in Eving het beste resultaat van de stad behalen. Daarop zijn ze hier een beetje trots. Was de sociaal-democratische wereld overal nog zo intact, dan ging het vandaag wel beter met de SPD.

Maar de situatie in Eving is niet representatief, niet voor de Bondsrepubliek en zelfs niet voor de hele stad Dortmund. Het noorden van de stad heeft nog het meeste weg van de zware industriestad die Dortmund vroeger was. In het zuiden heerst de moderne tijd met dienstverlenende sectoren, biowinkels en fitnessstudio's. Hier hebben zich rond universiteit en hightech-industrie niet alleen de economische structuren gewijzigd, maar daarmee, zij het sluipend, ook de politieke verhoudingen. De arbeiders stemmen niet meer automatisch SPD.

Ondernemer
De SPD dacht op de veranderde tijden te moeten inspelen door Franz-Josef Drabig, de forse fractievoorzitter in de gemeenteraad, voor te dragen als opvolger van burgemeester Günter Samtlebe. Samtlebe was al 27 jaar burgemeester geweest, het werd tijd voor vernieuwing, zo luidde de redenering. Maar toen Drabig met een prostituee in zijn auto werd betrapt en vervolgens bekend werd dat hij met zijn belastingformulier had geknoeid, kon hij opstappen. Daarop schoof de partij in allerijl de afgestudeerde kunsthistoricus Langemeyer naar voren: een droge bestuurder, die er geen weet van heeft met arbeiders om te gaan.

De kandidaat van de CDU bezit deze ”Schwung” wel. Terwijl Langemeyer nog naar argumenten zoekt, heeft Volker Geers de toehoorders al met een vlotte opmerking aan het lachen gebracht. Geers weet dat de tijden zijn veranderd: „Dortmund heeft een ondernemer als burgemeester nodig” staat op zijn verkiezingsaffiches overal in de stad.

Uitgerekend een ondernemer. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst wierp een sociaal-democraat uit Eving Geers voor de voeten dat hij in het verleden de instelling van een ondernemingsraad tegenhield. Tien jaar geleden zou het publiek in de zaal met de kritiek hebben ingestemd. Nu niet. Geers maakt een snedige opmerking en het verwijt verliest zijn kracht. De aantijging past niet meer in de moderne tijd, die in Eving nog altijd niet is doorgedrongen.