Albanië, lustoord
voor externe bendes

De hooggeplaatste politiefunctionaris rekent op grond van de statistieken voor dat 1 tot 2 procent van de bevolking van Tirana „crimineel actief” is. Daarmee staan tegenover elk van zijn 1200 manschappen maar liefst tien „gangsters.” Een angstaanjagend scenario.

Interessant genoeg ademt de laatste rondzendbrief van planoloog Sef Slootweg die dreigende sfeer geenszins. De Nederlandse (tijdelijke) inwoner van Tirana observeert: „Hier in Albanië is de criminaliteit op straat nog redelijk beperkt. Er hebben erg weinig berovingen in het openbaar plaats. Ook inbraken in particuliere huizen komen nog niet veel voor. Je moet alleen niet iets onbeheerd laten liggen. Wat je vindt, mag je houden. Dat zijn zo de mores hier.”

Toch een totaal andere inschatting van de publieke veiligheid en orde dan die van politieman Haki Cako. „Nee, zo ligt het natuurlijk wel”, valt Slootweg de laatste bij. „Albanië is op dit een ogenblik een waar lustoord voor misdaadbendes van buitenaf. Vanuit Italië, vanuit Latijns-Amerika, vanuit de omringende landen is het gemakkelijk om hier een criminele infrastructuur te creëren. Smokkellijnen, prostitutiecircuit, migrantenroutes. Dát soort misdaad neemt in Albanië enorm toe.

In het verlengde hiervan raken tal van Albanese jongeren betrokken bij deze bendepraktijken. Als zij makkelijk emplooi vinden –een tijdje een bootje besturen of een tijdje voor koerier spelen tegen een forse vergoeding–, gaat dat van kwaad tot erger. Een gevolg is specialisatie van de bendes, bijvoorbeeld in het verhandelen van gestolen auto's. En knapen die wennen aan wapengeweld, draaien snel door. Dáár ben ik wel bang voor.”

Tactvolle agent
De criminele situatie in Albanië is al met al vrij complex. Vandaar nogmaals de uiteenzetting van de hulpverlener: „Momenteel is het niet zo dat geweld en berovingen op straat schering en inslag zijn. Naar mijn overtuiging gebeurt er hier op dit vlak veel minder dan in Amsterdam of een andere grote stad in Nederland.”

Desalniettemin ligt het criminele gevaar levensgroot op de loer. „Zeker, het gaat de verkeerde kant op. Dat klopt. Dat kan ik stellig onderschrijven. Maar in de dagelijkse praktijk vind ik het allemaal nog meevallen. Kijk, het is altijd een kwestie van niet op het verkeerde moment op de verkeerde plek zijn. Voor de binnenstad van Harderwijk geldt exact hetzelfde. Sorry dat ik het zeg.”

In zijn recente schrijven meldt Slootweg trouwens een opvallend lichtpuntje. Zijn vrouw Joke ging naar de markt. Na de visboer liep ze naar de slager. Daar ontdekte ze het verlies van haar portemonnee. Inhoud „bijna 5000 lek” ofwel 70 gulden. Terug naar de visboer. De gevallen beurs was inderdaad gesignaleerd. Wie er evenwel mee vandoor was gegaan, bleef onduidelijk.

Per motor arriveerde een wijkagent. Die zocht de zaak bijzonder geduldig en met veel tact uit. Tussen haakjes: de knecht van de visboer had zich over de portemonnee 'ontfermd'.

„Jij”, wees de agent naar de knecht, „hebt dus gezien wie de beurs heeft opgeraapt. Je kent die jongen. Jij zorgt dus maar dat de beurs terechtkomt. En dan geef je hem aan je baas. Morgenochtend om 10 uur ben ik hier weer. Mevrouw, u ziet het, alles komt dik in orde. Kom morgen even naar de markt, dan krijgt u van mij de portemonnee terug.”

Zo gezegd, zo gedaan. „Iedereen gaat zijns weegs. De volgende ochtend gaan Joke en ik op de markt op zoek naar die aardige oom agent. Die is niet moeilijk te vinden. Hij neemt ons even apart en vraagt na hoe de beurs eruitziet en wat er precies inzat. Dan grijpt hij in zijn zak en daar komt de beurs uit! Ja, zegt hij, de politie doet haar werk wel.

Joke blij natuurlijk en uit dankbaarheid geven we de agent een vindersloon van 500 lek. Uit beleefdheid slaat hij dat eerst af. Na enig aandringen accepteert hij het koffiegeld.”

Een tactvolle Albanese agent. Hij doorzag de knecht van de visboer, liet die evenwel in zijn waarde respectievelijk eer door hem in de gelegenheid te stellen de 'dief' te achterhalen, onder het wijze motto: „Jij kent hem immers.”

Op cafédeuren
Slootweg noteert op het eind van zijn brief: „De boeven, dat zijn mensen die vooral de rijken hun speelgoed afhandig maken, of die hulpgoederen herverdelen. Onderlinge roof komt niet zoveel voor. Wel moord en doodslag, dat is om de eer te redden, of om een vete te beslechten, maar normaal gesproken vallen daar geen 'onschuldigen' bij. Het woord onschuldigen moet je natuurlijk wel in zijn Albanese context plaatsen. Wellicht komt het allemaal nog goed met Albanië!”

Om de eer te redden... Een concretisering? „Het gros van de moordslagen hier vloeit voort uit pure wraakneming, echt pure wraak. En dit misdadig optreden wordt doorgaans verontschuldigd met een beroep op de eigen eer. Die zou dan zijn aangetast.

Meestal begint het om een futiliteit, een onbenulligheid. Ben je echter vijf moorden verder, dan is het louter een moord om een moord. Je reinste vergelding voor bloedvergieten. En ja, zulke concrete gevallen ken ik wel. Om een voorbeeld te geven: in een dorp in het noorden is er een vete tussen een bende en een inwoner. De laatste voelt zich bedreigd en schiet een kennelijke aanvaller van zijn huis neer. De man neemt daarop ijlings de vlucht.

De bende zint op wraak. De schutter heeft een broer in Tirana wonen. De bendeleden beschouwen hem als de belangrijkste figuur van de familie. Die moet derhalve boeten voor de dood van hun kompaan. De pleger van deze moordaanslag rest ook weer niets anders dan te vluchten. Een schier uitzichtloze cirkelgang van bloedwraak.”

Schieten in het wilde weg gebeurt daarentegen relatief weinig, relativeert Slootweg enigszins. „Op cafédeuren, om maar eens een recent voorbeeld te noemen uit Nederland...”