Een imperfect vredesproces

Rooms-katholieken en protestanten staan elkaar de laatste maanden niet of nauwelijks naar het leven, maar desondanks is de vrede in de Britse provincie ver te zoeken. In plaats van elkaar te bestrijden, houden zowel protestanten als rooms-katholieken gruwelijk huis in eigen achterban. Wie er met een pak slaag van afkomt, mag zichzelf gelukkig prijzen.

Er wordt gebruikgemaakt van hamers, knuppels of ijzeren staven. Maar ook van pistolen waarmee dan een kogel door knie, enkel of elleboog wordt afgevuurd. In het uiterste geval volgt een definitieve afrekening. Dat overkwam vorige maand de 44-jarige Eamon Collins. Collins was een voormalig IRA-lid, zijn moordenars waren dat nog steeds. Collins, voor 1986 betrokken bij zeker vijftien IRA-moorden, publiceerde in 1996 het onthullende boek ”Killing Rage”, waarin hij de IRA afschilderde als een bende dronken psychopaten. Toen hij vorig jaar als getuige optrad in een proces tegen voormalig IRA-topman Thomas ”Slab” Murphy, tekende hij zijn eigen doodvonnis.

Niet ver van zijn woning in Newry vond Collins zijn einde. Zijn moordenaars hadden zijn hoofd zo geslagen dat hij onherkenbaar was geworden. En alsof dat niet genoeg was had men hem met messen bewerkt en met een auto overreden. „Deze misdaad past meer in het stenen tijdperk dan bij een maatschappij die aan de drempel van de 21e eeuw staat”, luidde het commentaar van politiecommissaris Eddie Graham.

Verborgen
Nog altijd lukt het de regering in Londen de Noord-Ierse politici vooruit te drijven op de weg van het vredesproces. Maar met de aanhoudende ”punishment beatings” wordt dat steeds moeilijker. Vorige week eiste William Hague, de leider van de Conservatieven, een parlementair debat over de strafexercities in Noord-Ierland. De Tories beweren dat in grote delen van de Britse provincie de terroristen heersen en dat als gevolg daarvan de verdere vrijlating van rooms-katholieke en protestantse militanten moet worden stopgezet.

Blair en zijn minister voor Noord-Ierland, Mo Mowlam, willen hier niet van weten. Volgens het akkoord van Goede Vrijdag, dat vorig jaar werd gesloten, moeten de vrijlatingen worden stopgezet als het bestand het niet houdt. Blair en Mowlam stellen dat de afstraffingen in het akkoord van Goede Vrijdag niet worden genoemd. „De punishment beatings zijn al dertig jaar aan de gang”, zei Mowlan. „Ik zie ze ook niet van de ene op de andere dag verdwijnen. Wie garandeert mij dat het stopzetten van de vrijlatingen tot het einde ervan zal leiden?”

Inderdaad terroriseren rooms-katholieke en protestantse militanten hun eigen achterban in de arbeiderswijken al sinds het begin van de onlusten in Noord-Ierland. Het is de verborgen oorlog in de schaduw van de strijd die voor het oog van de wereld wordt uitgevochten. Een staakt-het-vuren kent de verborgen oorlog niet.

Alleen vorig jaar al registreerde de politie zo'n tweehonderd aanslagen waarmee rooms-katholieke en protestantse terroristen de heerschappij over het eigen gebied veiligstelden. Met name gebeurt dit in de arbeiderswijken. In de villawijken van Zuid-Belfast bijvoorbeeld leven rooms-katholieken en protestanten in vrede naast elkaar. In het noordelijke en westelijke deel van de Noord-Ierse hoofdstad regeren daarentegen IRA-leiders als absolute heersers.

Gangsters
De vraag is of de Britse regering paramilitaire gevangenen mag vrijlaten die lid zijn van organisaties die dergelijke afstraffingen organiseren? En loopt uiteindelijk het vredesproces geen gevaar? Uit cijfers blijkt dat het aantal afstraffingen na 1996 constant is afgenomen. De politie constateerde in 1996 nog 326 strafexercities, in 1997 waren dat er 228 en in 1998 213. In januari van dit jaar echter werden er 28 geteld. De dalende tendens is in een stijgende lijn omgebogen.

De stijging schrijft het Britse magazine The Economist toe aan „de afwezigheid van andere uitlaatkleppen voor deze gewelddadige mannen.” Het blad vervolgt: „Geen enkele paramilitaire groep is, alle vredesinspanningen ten spijt, ontbonden. Punishments zijn het werk van ijdele handen. Slachtoffers weigeren vaak een aanklacht bij de politie in te dienen en als het gebeurt kan de politie weinig uitrichten omdat de daders altijd gemaskerd zijn. De werkelijke cijfers van de afstraffingen zijn bijna zeker veel hoger dan die van de politie.”

Is hiermee bewezen dat de IRA en de protestantse paramilitaire groepen het bestand hebben geschonden? Tony Blair zei in het Lagerhuis dat de Conservatieven in ieder geval niet zo redeneerden toen zij aan de macht waren. Tijdens het eerste bestand met de IRA, van 1994 tot 1996, was premier Major bereid met een zekere mate van geweld te leven om het grotere doel te bereiken: vrede tussen rooms-katholieken en protestanten. Daarbij hoopte hij dat de strafexercities op een gegeven moment zouden ophouden in een meer stabiele politieke omgeving. Blair heeft nu dezelfde redenering.

Volgens Vincent McKenna van de organisatie FAIT (Families Against Intimidation and Terror) maakt Blair een misrekening. „Hij zet het licht op groen voor terroristen om hun eigen gemeenschappen te blijven terroriseren. Om te blijven moorden en verminken.” McKenna stelt voor de vrijlatingen te vertragen. Van de 450 terroristen zitten er nog 212 vast.

Zowel Sinn Fein, de politieke tak van de IRA, als de protestantse groepen zeggen tegen de ”punishment beatings” te zijn. McKenna gelooft dat niet. „Als Gerry Adams zegt dat ze moeten ophouden, houdt het op. Hij kan het aan- en uitzetten als een waterkraan.”

De terreurorgansaties zeggen dat ze het op asociale elementen hebben gemunt. En zij pakken die aan omdat de politie in gebreke blijft. McKenna gelooft dat niet. „Het gaat om intimidatie. De terroristen houden grote delen van het land onder controle. En daarmee behouden ze hun machtsbasis.”

McKenna ziet ook geen duidelijke grens tussen politiek en crimineel terrorisme. Zowel IRA als protestanten zijn betrokken bij drugshandel, afpersing en chantage. En de strafmaatregelen gebruiken ze om die winstgevende handel veilig te stellen. McKenna: „Het zijn gangsters, maar wel gangsters die in de Noord-Ierse Assemblee zitten.”