Malta vervroegd naar de stembus

Wie voor het eerst op Malta komt, verbaast zich erover dat het land als natie kan bestaan. Een plons donkere aarde midden in de zilte Middellandse Zee. Mooi en vrolijk met z'n festa's. Op grond van gunstige geografische omstandigheden kon Malta in de loop der jaren uitgroeien tot een trekpleister voor toeristen vanwege de zon en een havenplaats voor de scheepvaartindustrie vanwege het water.

Op het politieke vlak lagen de zaken dubieus. Jarenlang schurkte Malta dicht tegen Libië aan. Ex-premier Dom Mintoff en de obscure Moeammar Gaddafi hielden de handen op één buik en leken van dezelfde lap gescheurd. Vermoedens als zou Malta een doorvoerhaven zijn van Gaddafi's terroristen zouden wel eens op waarheid hebben kunnen berusten. Medio jaren tachtig was het een fluitje van een cent om op Malta's vliegveld een retourtje Tripoli te kopen.

Maar het toenemende isolement van het radicaliserende Libië heeft het Maltezer bewind aan het denken gezet. Hoewel het niet zo is dat de banden met Tripoli rigoureus zijn doorgesneden, is er toch sprake van distantie tussen de twee bevriende landen. De invloed van het kolonelsregime is aanmerkelijk teruggedrongen. Malta is zich ervan bewust geworden dat de Europese Unie meer voordelen oplevert dan unilaterale relaties met een land dat de pariastatus verkiest boven internationale integratie.

Interne verdeeldheid
Het was op 3 augustus dat president Ugo Mifsud Bonnici het volk te verstaan gaf dat het op zaterdag 5 september naar de stembus kon gaan. De achterliggende reden was iedereen al wel duidelijk geworden. Het boterde niet erg binnen de regerende Arbeiderspartij (Malta Labour Party) van de econoom Alfred Sant. Hij werd door een bloedbroeder, de voormalige president en huidige backbencher Dom Mintoff, via een motie van wantrouwen geveld. Verder maakten interne splitsingen binnen het Labour-kamp het land onbestuurbaar, zodat een nieuwe politieke constellatie helderheid moest scheppen.

De drie belangrijkste partijen die vandaag om de zetels strijden, zijn behalve de Arbeiderspartij de Nationalistische Partij (Nationalist Party) van Edward Fenech-Adami en de Democratische Alliantie (Alleanza Gustizzja Socjali) van Wenzu Mintoff. Er wordt gestemd volgens het principe van proportionele vertegenwoordiging, hetgeen er praktisch op neerkomt dat er al jarenlang twee partijen wisselend aan het roer staan: de Arbeiderspartij van Freddie en de Nationalistische Partij van Eddie. Historisch bezien bestaat de achterban van de Arbeiderspartij uit werknemers en die van de Nationalistische uit middenstanders. Anno 1998 zijn deze scheidslijnen vervaagd en zijn beide partijen steeds meer een middenkoers gaan varen, waardoor ze in dezelfde vijver, die van het centrum, moeten vissen.

Alle partijen doen het natuurlijk voorkomen alsof Malta opeens belangrijke beslissingen moet nemen op het vlak van de economie en de buitenlandse politiek. Maar dat was in 1996 ook al zo. Niet voor niets nam de regerende Arbeiderspartij de achterliggende 24 maanden een reeks bezuiningsmaatregelen om het begrotingstekort te dempen. Hoewel dit saneringsinitiatief te prijzen viel, pakte het verkeerd uit. De kosten van het levensonderhoud stegen fors en een serie speciale belastingen werkte averechts. Het particulier investeringsinitiatief werd ontmoedigd; het vertrouwen in Malta ebde weg. De inwoners werden geconfronteerd met torenhoge rekeningen voor water en elektriciteit. Soms steeg een aanslag over twee maanden van 40 Maltezer ponden naar 200 ponden.

Het gevolg was een stagnatie in de economie. „Een heroriëntering in de richting van de Europese Unie zou het land en de private sector stimuleren”, verzuchtte het dagblad The Malta Independent begin deze week. The Malta Independent noemt Malta's toekomstige relaties met de Europese Unie hèt fundamentele thema van de verkiezingen van vandaag. De krant betreurt het dat de regerende Arbeiderspartij altijd een anti-Europees beleid heeft gevoerd, bang als zij was voor een invasie van Siciliaanse marskramers en marktlui. „Een beleid dat zo'n pathetische zwakte vertoont, is pas echt lachwekkend”. Want „er zijn immers zo veel voordelen voor Malta binnen de Europese context te vinden”.

Inderdaad vinden veel Maltezers de argumenten van de Arbeiderspartij tegen een EU-lidmaatschap niet langer plausibel. De door Labour geclaimde neutraliteit als mediterrane locatie is namelijk helemaal niet onverenigbaar met een EU-partnerschap. Daarom gaat er steeds meer stemmen op dat Malta het zich niet langer kan veroorloven om buiten zo'n welvarend en groeiend politiek-economisch blok als de EU te blijven.

Dat de drijfveren achter de Europese integratie niet altijd even zuiver zijn, blijkt trouwens ook uit de krantenkolommen. Zo schrijft de commentator van The Malta Independent dat Malta als lid van de EU „in aanmerking zal komen voor genereuze leningen en kredieten”, alsmede voor meer veiligheid en inspraak in de besluitvormingsprocessen. „De Europese Unie zal zich verplicht voelen de kwaliteit en standaard van ons leven te verhogen”, luidt een naïeve inschatting. „Lidmaatschap van de EU zal ons een gevoel van trots schenken en zal wonderen doen voor de economie, want de ondernemers hebben dan weer vertrouwen in Malta. We kunnen ons onze „splendid isolation” niet langer permitteren”.

Wie beslist weinig van de EU moeten hebben, zijn de Maltezer jagers. Op het platteland duiken links en rechts hutjes op vanwaaruit de eilanders op hun vrije zaterdag de weinige vogelsoorten die het staatje bevolken, op de korrel nemen. Dat met deze nationale sport stemmen zijn te winnen, hadden de politici goed begrepen. Door Europese wetgeving in te voeren, zou de jacht namelijk drastisch worden ingeperkt. Een poging de jagersverenigingen door overleg over de jachtwet te vriend te houden, wekte de irritatie van verscheidene briefschrijvers in de Engelstalige The Malta Independent. Wil het land baat hebben bij het lidmaatschap van de Unie, dan moet het maar een andere vorm van vermaak zoeken...

Hypocriet
Net als de jagers trappelt ook Stephan Cachia van de 'dissidente' Democratische Alliantie niet van enthousiasme als de EU ter sprake komt. „We staan een gematigde opname binnen de Europese familie voor. Want wees eerlijk, onze import en export zijn voor 75 procent gelieerd aan Europa. Dat moet je niet uitvlakken. Maar de euforie die vooral in de gelederen van de Nationalistische Partij heerst, is overdreven en hypocriet. De Europese Unie is niet het één en het al. Vroeger waren de nationalisten juist tegen Europa en nu schreeuwen ze opeens om een referendum, iets wat wij al negen jaar hebben gedaan”, vindt hij.

De Democratische Alliantie tackelt het regeringsmonopolie van de Arbeiderspartij enerzijds en de Nationalistische Partij anderzijds. „Wat beide partijen al decennialang hebben vergeten, is de zorg voor het milieu. Onze natuur dreigt te bederven door de uitverkoop van land aan projecten van massatoerisme. Sociale kwesties zijn ondergesneeuwd geraakt nu Labour zich almaar meer is gaan profileren als de spreekbuis en begunstiger van captains of industry en superrijke speculanten in onroerend goed”.

Dat biedt de Democratische Alliantie wel perspectief. „Voor onze alliantie is het gemakkelijker ons te onderscheiden. Wij spelen in op de teleurstelling en de desillusie van de kiezers in de twee andere partijen”, licht Cachia toe. Aan voorspellingen waagt Cachia zich niet. Zoals iedereen zegt ook hij dat de verkiezingen een nek-aan-nekrace beloven te worden.

Wie dat wilde, kon de lijsttrekkers van de politieke partijen de achterliggende weken op de voet volgen. Partijen maakten door middel van advertenties hun dagprogramma's kenbaar. Wie ervoor koos overdag de koelte op te zoeken, hoefde zelfs niets te missen. „De televisie pakte de verkiezingscampagne groots aan, niet alleen in het journaal maar ook met een reportage direct daaropvolgend”, zegt mevrouw D. Brakel, die zojuist terugkeerde van een vakantie op het eiland. „De poster van de koelkasten deed het goed. De Nationalistische Partij op de billboards, veelal geplaatst op drukke kruispunten in de steden, zien hoe het de Maltezer zal vergaan als zij aan de macht komt. Een rijk gevulde kast, een schril contrast met de links geplaatste koelkast van de tegenpartij”.

Of de Maltezer in de straat zich betrokken weet bij de verkiezingen, valt moeilijk te peilen, aldus mevrouw Brakel. „Ik zag zelden affiches aan de ramen – en naar mijn idee had de gemiddelde toerist nauwelijks weet van het evenement. Met nog vier dagen te gaan, hadden drieduizend stemgerechtigden hun registratieformulier nog niet opgehaald, meldde The Malta Independent dinsdag. Dat waren er duizend meer dan bij de vorige verkiezingen”.