Kans lancering per
abuis groter dan ooit

De oorzaak is dat tal van beveiligings- en onderhoudssystemen het steeds meer laten afweten. Er is eenvoudigweg geen geld voor onderhoud en beveiliging en dus kunnen terroristen en kwaadwillende dictators vrij gemakkelijk aan plutonium of zelfs complete kernkoppen komen.

In 1995 lanceerde Noorwegen een vrij grote raket voor onderzoek van de hogere luchtlagen. Dit gebeurt wel meer, en Noorwegen had ook ditmaal de Russen ruim van tevoren van de lancering op de hoogte gesteld. Maar door een communicatiefout werd de mededeling dat het om een vreedzame lancering ging niet aan de Russische generale staf doorgegeven. Dus kregen de commandanten van de Russische nucleaire waarschuwingssystemen geen instructies dat de Noren weer een vreedzame lancering planden.

Toen de Noorse onderzoeksraket op 25 januari 1995 de lucht inging, werd deze direct als een vijandige NAVO-raket gebrandmerkt. Noorwegen is immers lid van de NAVO. Er ging een noodsignaal uit naar de commandopost van de generale staf, ergens in een diepe bunker buiten Moskou. De generaal die op dat moment verantwoordelijk was, stond voor de zware beslissing of hij het Kazbekse nucleaire commando- en controlesysteem moest activeren. Bij president Jeltsin en minister van defensie Gratsjev flitsten de lampjes van de koffers met de nucleaire knop aan en uit. Er restte nog vijftien minuten om te reageren. Zij namen onmiddellijk contact op met generaal Michael Kolesjnikov, die het laatste bevel tot lancering van de grote Russische intercontinentale raketten moest geven. Deze was er absoluut van overtuigd dat het om een nucleaire aanval ging. Er restten nog zo'n twaalf minuten. Luttele seconden voordat het definitieve bevel tot lancering werd gegeven, ontdekten de Russen dat de Noorse raket op Spitsbergen was terechtgekomen en dus niet als vijandig diende te worden aangemerkt. De wereld was op het nippertje aan een grote nucleaire catastrofe ontsnapt. Maar het incident is nooit in de pers gekomen. Alle betrokkenen zwegen erover.

Inschattingsfout
Hier betrof het nog een menselijke fout. Niet minder gevaarlijk is de mogelijke lancering van Russische kernwapens door technische fouten. In het gezaghebbende tijdschrift “Vojennaja Mysl” van het Russische ministerie van defensie stond vorig jaar een groot artikel waarin werd betoogd dat door alle bezuinigingen op defensiegebied de grondslagen van de nucleaire veiligheid zijn aangetast.

Voor onderhoud, verbetering en beveiliging van kernraketten is nog maar 12 tot 15 procent beschikbaar van wat daaraan oorspronkelijk werd uitgegeven. Dit heeft tot gevolg dat diefstal van nucleair materiaal wordt vergemakkelijkt. Maar ook dat waarschuwingssatellieten en radardetectiesystemen niet meer goed functioneren. Omdat de meeste Russische atoomraketten op scherp staan, kunnen ze in zeer korte tijd worden gelanceerd. Als er een simpele stroomstoring optreedt en de waarnemingssystemen niet meer werken, is een inschattingsfout snel gemaakt.

Wanneer de Russische defensie herkomst en doel van een door een andere mogendheid gelanceerde raket niet meer kan vaststellen, kan zo'n raket als vijandig worden aangemerkt en het bevel tot lancering van eigen nucleaire raketten worden gegeven. Die raketten zijn permanent operationeel. Zo zou een willekeurige Chinese, Pakistaanse of Indiase lancering als nucleaire aanval op Rusland en/of van GOS-republieken kunnen worden begrepen.

Dan is er het deplorabele toezicht op de ongeveer 30.000 kernkoppen met hoog verrijkt uranium in de voormalige Sowjet-Unie. Opslag en beveiliging van duizenden kilo's plutonium en uranium zijn hoogst gebrekkig. De maffia van de GOS-republieken profiteert daarvan op grote schaal. Corrupte militairen werken mee. In bijvoorbeeld de West-Siberische stad Tsjeljabinsk, een van de centra van de productie van Russische kernwapens en lange tijd voor buitenlanders ontoegankelijk, is er voor beveiliging nog minder geld dan enkele jaren geleden. Al maanden krijgen militairen geen salaris meer en het hele nucleaire complex staat er troosteloos bij. De kans dat er een nucleair ongeluk gebeurt is groter dan ooit.

Plutoniumkernen
In het opzienbarende boek “One point safe” van de Amerikaanse onderzoeksjournalisten Andrew en Leslie Cockburn (1997) staat: „In elke atoombom bevindt zich een kern van plutonium die wordt omgeven door hoog explosief radioactief materiaal. Die plutoniumkern veroorzaakt de eigenlijke nucleaire explosie. Na tien jaar moeten de plutoniumkernen worden verwijderd omdat het plutonium een voor de kernkop schadelijk stof –americium– afscheidt. De kern moet worden verwijderd en in een ander wapen worden geplaatst”.

Met die plutoniumkernen wordt nogal slordig omgesprongen. In een aantal gevallen zijn ze in simpele loodsen gedumpt. De bewaking laat te wensen over en er zijn al plutoniumkernen verdwenen. Waarheen weet niemand.

In de actualiteitenrubriek Netwerk verklaarde de Duitse onderzoeker H. Müller vorig jaar dat ook de nucleaire beveiliging op Russische atoomonderzeeërs te wensen overlaat. „Onmiddellijk inzetbaar zijn er twee onderdelen met langeafstandsraketten en duikboten in de haven. Die bevinden zich alle in de hoogste alarmfase. Dat houdt in dat ze bij een waarschuwing voor een aanval meteen al kunnen terugslaan”.

Een loos alarm kan dus al tot een reactie leiden. De kans dat een Russische nucleaire raket per ongeluk wordt afgevuurd is nog nooit zo groot geweest als nu. In 1993 volgde een door de militairen afgedwongen beleidswijziging die bepaalt dat strategische kernwapens bij de geringste aanwijzing tot agressie kunnen worden ingezet. Nu staat iets meer dan de helft van die kernwapens op scherp. De militairen konden, na jaren te zijn gehersenspoeld door de communistische propaganda, maar niet wennen aan het idee dat het Westen geen nucleaire aanvalsplannen tegen de voormalige Sowjet-Unie had.

De sfeer van geldgebrek, corruptie, verouderde waarschuwingssystemen en maatschappelijke ontbinding maakt dat militairen hopen op de komst van iemand die orde op zaken komt stellen en die hun belangen beter verdedigt dan de huidige machthebbers in het Kremlin. Dit is de reden dat de vroegere generaal Alexander Lebed in steden zoals Tsjeljabinsk en Krasnojarsk zo enorm populair is.