Boeren Z-Afrika voelen zich vogelvrij

De Zuid-Afrikaanse Landbouw-Unie (SALU), waarbij 60.000 boeren zijn aangesloten, is woedend op de regering van president Nelson Mandela omdat deze geen „doelmatige maatregelen” treft om het gewelddadig tij te keren. SALU-voorzitter Chris du Toit heeft gedreigd buitenlandse agrarische unies te verzoeken Zuid-Afrika te boycotten, als de regering in Pretoria geen bescherming verleent aan de boeren. „Tijdens de apartheid maakten tegenstanders gebruik van het internationale boycotwapen om hier de democratie af te dwingen. Wij kunnen hetzelfde doen om daarmee de democratie te beschermen”, aldus Du Toit onlangs voor een zaal vol boze blanke boeren. Bovendien heeft Du Toit een beleid van „burgerlijke ongehoorzaamheid” in het vooruitzicht gesteld. Boeren zouden dan moeten weigeren belasting te betalen. Du Toit heeft zijn leden opgeroepen zichzelf te beschermen.

De moordpartijen onder blanke boeren vinden over het hele land plaats. Het jongste incident deed zich voor op een boerderij ten westen van Pretoria, waarbij een boer en zijn vrouw met ijzeren staven van het leven werden beroofd. De moordenaars waren hun woning binnen gedrongen toen het echtpaar niet thuis was. Terwijl de inbrekers op de bewoners zaten te wachten, dronken zij een fles whisky leeg die ze in de woning aantroffen, om vervolgens het echtpaar bij binnenkomst onmiddellijk dood te slaan. De daders verlieten de boerderij zonder iets mee te nemen.

Niets ontvreemd
In de provincie Kwazulu/Natal werd eerder in mei een soortgelijke overval op een boerderij gepleegd. De daders bonden hun slachtoffers, een blanke boer en zijn vrouw, op stoelen vast en propten kunstmest in de monden van de slachtoffers. Daarna werden zij met ijzeren pijpen doodgeslagen. Ook hier werd niets ontvreemd. En dat is het normale patroon: een boerderij wordt overvallen, de bewoners vermoord en de daders vluchten weg zonder iets mee te nemen. Slechts in enkele gevallen is sprake van roof.

De daders zijn tot nu toe allemaal zwarten. Voor de zinloze moorden worden van blanke zijde andere motieven geopperd dan door zwarten. Veel zwarten, met name commentatoren in kranten, zeggen dat de daders vermoedelijk oud-werknemers van de boeren zijn die haat koesteren vanwege vermeende slechte behandeling door hun blanke werkgever. Blanken, en dan met name die boeren die kunnen navertellen wat er tijdens een overval op hun boerderij is gebeurd, zeggen dat de zwarte misdadigers een soort “boerenoorlog” voeren om de regering-Mandela in verlegenheid te brengen.

Briefjes
Op een aantal overvallen boerderijen trof de politie briefjes aan waarop bijvoorbeeld stond: „De APLA eist vrijlating van al zijn gevangen kameraden”. APLA staat voor “Azanian People's Liberation Army”. Dit bevrijdingsleger van Azania is de gewapende vleugel van het Pan-Afrikaanse Congres, PAC, een zwarte partij die sterk gekant is tegen het ANC en bovendien fel antiblanken omdat alleen zwarten lid mogen worden. APLA-leden werden tijdens de apartheidsjaren, tot en met 1992, door de vorige regering vervolgd en vaak gearresteerd. Sommigen zitten nog steeds gevangen wegens gewapende acties die tegen de apartheid waren gericht. Het PAC zegt dat de Waarheids- en Verzoeningscommissie van bisschop Desmond Tutu alleen aan ANC'ers amnestie verleent en dat de APLA-leden gewoon over het hoofd worden gezien.

Maar volgens de politie zijn de APLA-briefjes niets anders dan een poging van de betrokken misdadigers om aan hun criminele daad een politiek motief te geven. Wel is de politie ervan overtuigd dat achter de aanvallen een goed georganiseerde opzet steekt. Ook PAC-leider Stanley Mogoba twijfelt aan de authenticiteit van de briefjes. Hij zegt dat de APLA gewoon niet meer bestaat en dat de PAC niet meer gelooft dat zwart Zuid-Afrika moet vechten tegen de 'blanke kolonisten'. Mogoba wijst erop dat volgend jaar verkiezingen plaatsvinden waarbij volgens zijn zeggen het PAC een ernstige bedreiging gaat vormen voor het regerende ANC. „Ons beschuldigen van moord op boeren is politiek zeer verdacht”, aldus Mogoba, die laatst onuitgenodigd op een bijeenkomst van de Landbouw-Unie verscheen om zijn solidariteit met de boeren te betuigen.

Maatregelen
Vorig jaar november bezocht president Mandela enkele landbouwstreken in de provincie Vrijstaat waar boerderijen waren overvallen en hij stelde toen maatregelen in het vooruitzicht om het geweld een halt toe te roepen. In december zwermden militairen en politie uit over een uitgestrekt agrarisch gebied om bescherming te verlenen op afgelegen boerderijen. Deze actie was een groot succes. In die maand werd in de Vrijstaat geen enkele overval op een blanke boerderij gepleegd. Maar sindsdien zijn criminelen weer actief, want de militaire en politionele operatie was te duur en kon dus niet worden herhaald. Chris du Toit neemt hier geen genoegen mee en eist van de regering dat de boeren op permanente basis door leger en politie in bescherming worden genomen. Dat lijkt een ijdele hoop want in het nieuwe Zuid-Afrika is geld een schaars artikel.