„Echte strijd begint nu pas”

Soeharto verontschuldigde zich voor eventuele fouten die hij gemaakt had voordat hij het presidentschap overdroeg aan zijn trouwe vriend Bacharuddin Jusuf Habibie.

In de buurt van het nog steeds door studenten bezette parlementsgebouw laaiden emoties hoog op. Springend, zingend, biddend en huilend van vreugde begroetten de studenten de mededeling dat president Soeharto eindelijk was opgestapt. Sommigen sprongen in de fontein voor het parlementsgebouw, anderen dansten op de daken. Een grote groep verzamelde zich op de trappen van het volksvertegenwoordigingsgebouw en zong „Goodbye Soeharto, Goodbye Soeharto”, terwijl anderen naar de poort renden om de handen te schudden van zo'n honderd manschappen van het korps mariniers.

Een stoet van auto's schuift voorbij om de studenten eten en drinken te komen brengen. „We willen de studenten bedanken voor wat ze voor ons land hebben gedaan”, zegt een vader die zijn kinderen heeft meegenomen en broodjes en water uitdeelt aan de studenten.

Straatfeesten
In het feestgewoel rijdt 'Poncke' Princen in zijn rolstoel. Wanneer de studenten hem ontwaren, stuiven ze op hem af. „Pak (vader) Poncke, we hebben gewonnen”, schreeuwt een student triomfantelijk. Maar de overwinningsroes duurt niet lang. De feestvreugde wordt overschaduwd door onzekerheid. De studenten realiseren zich al snel dat met Habibie als nieuwe president er fundamenteel niets zal veranderen. Sommigen worden kwaad, anderen raken in verwarring. Al snel verschijnen nieuwe spandoeken met daarop leuzen zoals “No Soeharto, no Habibie” en “Soeharto en Habibie, één pot nat”.

Studentenleider Rama Pratama van de Universiteit van Indonesië is blij dat de eerste stap zonder bloedvergieten is gezet. „Maar dit is slechts een eerste stap. We moeten net zolang doorgaan tot we het systeem veranderd hebben. De hervormingen moeten hier in het parlement beginnen”, vindt hij.

De studenten die Habibie wel het voordeel van de twijfel willen gunnen, raken meer en meer van de acties vervreemd. Radicale taal, zoals de oproepen tot het vermoorden van Soeharto en zijn familie, sluit bij hen op verzet. „Dit is niet onze (Indonesische) stijl, we moeten hem vergeven”, zegt een student uit Jakarta.

Buiten het parlementsgebouw is de stemming een vreemde mengeling van opgewektheid en wantrouwen. De straten van Jakarta staan nog steeds onder duidelijke controle van het leger. „Indonesiërs hebben meer dan dertig jaar in angst geleefd”, verklaart astrofysicus dr. Karlina Leksono de afwezigheid van straatfeesten. „Zij houden hun vreugde binnen de vier muren van hun huis want ze zijn nog steeds niet zeker van de toekomst”.

Boegeroep
Tegen de avond zijn de mensen iets meer gewend geraakt en is de stemming meer relaxed. Zelfs de soldaten zijn duidelijk ontspannen. Ze moedigen families met kinderen aan op de tanks te klimmen, poseren voor familiekiekjes en staan hand in hand met groepjes studenten. Dit is „people's power Indonesië-stijl”, zegt een voorbijganger die zijn baby op een tank zet. „We zijn zo ontzettend blij,” zegt een werkneemster van Philips, „we kunnen het nog steeds niet echt geloven.”

In Chinatown is het rustig op straat. Tussen de zwartgeblakerde skeletten van gebouwen zoeken mensen nog steeds in het puin naar iets nuttigs of verkoopbaars. Op een rokende hoop afval zit een oude man. Met een lepel graaft hij geconcentreerd naar stukjes folie en gesmolten metaal. „Dat hij is opgestapt, is zeker beter, want ik weet niet hoe het nog slechter kan worden dan het al is”, zegt Johnny Koh, een van de winkeleigenaren in de buurt. Maar hij voegt eraan toe dat hij niet in de stemming is om feest te vieren. „Ik hoop dat iemand in het nieuwe kabinet voor de belangen van de Chinese minderheid in Indonesië zal opkomen, anders zie ik de toekomst zeer somber in”.

Terwijl 's avonds een popgroep populaire liedjes speelt op de trappen van de volksvertegenwoordiging, volgen honderden studenten in het parlementsgebouw de toespraak van Habibie.

De meeste studenten kunnen de woorden van de nieuwe president niet verstaan, niet alleen door de muziek die vanbuiten komt, maar vooral door het gejoel en boegeroep van de meerderheid van de aanwezigen.

Bloedbad
Studenten van meer dan vijftig Indonesische universiteiten voelden zich een aantal weken verbonden in hun strijd tegen Soeharto. Maar nu hij is opgestapt, worden de verschillen al snel zichtbaar. Een deel van de studenten, met name aanhangers van de intellectuele islamitische organisatie ICMI, de organisatie waar Habibie deel van uitmaakt, wil de acties afgelasten. De meesten van hen hebben hun spullen al gepakt en zijn al naar hun campus teruggegaan. „Ik ben bang dat de studentenbeweging in verschillende facties zal uiteenvallen”, zegt Rigo, een student van de Muhammadiyah Universiteit. Hij zegt dat het de schuld is van politici die de studenten voor hun politieke spelletjes wil gebruiken. „Als student vind ik dat we een morele en geen politieke kracht moeten zijn. Wij zijn er om een einde te maken aan corruptie, nepotisme en geheime samenwerkingen”.

De studentenbeweging is grofweg in drie groepen in te delen; de 'groene' moslimstudenten, de 'rode', linkse studenten, en de FKSMG, een kleine groep zogenaamde 'grijze' studenten die het middenpad kiezen. Het zijn vooral de 'rode' studenten die willen blijven.

Volgens Rigo worden de groepen door opportunistische politici tegen elkaar uitgespeeld, wat volgens hem tot gevechten tussen de studenten kan leiden. Zijn studentengroep staat dicht bij de oppositieleider Amien Rais, de voorzitter van de islamitische organistatie Muhammadiyah.

Dezelfde avond pakken Rigo en de andere studenten van de Muhammadiyah Universiteit hun spullen en vertrekken. De volgende middag komen zijn onheilspellende woorden uit. Een groep van naar schatting vijfduizend moslimsupporters, in nette vrijdagse kleding, arriveert in een lang konvooi bussen bij het parlement en voordat iemand iets kan uitrichten bestormen zij de trappen en klimmen zij op de daken.

De paar soldaten bij het hek kijken toe. De moslimgroep trekt spandoeken van de balustraden en daken en het komt bijna tot een groot gevecht. Maar de studentenleiders weten de menigte redelijk onder controle te houden. De confrontatie is emotioneel. Beide groepen zingen zo hard mogelijk hun liederen, waarbij vooral tranen vloeien bij de studenten die door willen gaan met actie voeren totdat Habibie zal aftreden. „De regering wil een bloedbad. Het zijn dezelfde mensen die ons een paar dagen geleden hielpen het parlement te claimen en nu willen ze ons eruit slaan”, zegt een van de studenten terwijl de tranen over zijn wangen stromen.

Een van de moslimactivisten claimt dat de groep een islamitische studentengroep is. Maar de meeste aanwezigen zijn duidelijk ouder dan dertig jaar. Fatih Mattaqin van het Thawalib College in Jakarta zegt dat de actie is bedoeld om steun voor Habibie te werven. „We willen duidelijk maken dat iedereen geduld moet hebben met Habibie”. De bezetters moeten opstappen, vind hij omdat „Habibie het parlementsgebouw nodig heeft om erin te werken”. Maar het enige dat het incident duidelijk maakt is dat het met de dag gevaarlijker wordt voor de studenten om met hun acties door te gaan.

Straatgeweld
De studentenbeweging verkeert in een impasse. Iedere drie uur houden de leiders van de verschillende universiteiten vergaderingen. Iedere groep komt met een eigen verklaring uit, maar tot een gezamelijke verklaring kunnen ze niet komen. „Niet iedereen verstaat hetzelfde onder hervormingen”, aldus Widy, een student aan de USNI ( een staatsuniversiteit in Jakarta). „We hebben tijd nodig om onze positie te bepalen, nu zijn we het spoor bijster”. Widy's uiteindelijke doel: democratische verkiezingen. „We willen echte verandereringen, niet alleen cosmetische”. Ook vindt hij dat het actieplatvorm moet worden verbreed en dat groepen van buiten de universiteiten, zoals een nieuw opgezette vrouwengroep en arbeidersallianties, kunnen meedoen aan de bezetting van het parlement.

De studenten zitten in een lastig parket. De groep die door wil gaan, staat open voor een verbreding van het actieplatform. Donderdag werd daarmee een start gemaakt. De hekken werden opengegooid en het publiek mocht binnen. Een van de georganiseerde groepen die steun kwamen betuigen was een nieuw opgezet vrouwenverband. Een andere grote groep (vijfhonderd personen) was uit verschillende vakbonden opgebouwd. Niet alle studenten zijn hier blij mee. Sommige studenten zijn bang dat hun beweging door de linkse groeperingen wordt gekaapt.

Anderen zijn bang dat meer groepen, zoals de moslimgroep, naar het parlement worden gestuurd door het leger en de regering om onrust te stoken en de studenten te verjagen. „Het is een beproefde methode in ons land”, zegt een journalist van de Onafhankelijke Indonesische Journalistenbond (ADJI). „Het probleem is dat de studenten denken dat ze de strijd gewonnen hebben, terwijl de strijd nu pas echt begint”.

Hij waarschuwt voor meer van dit soort incidenten. „Het is niet ondenkbaar dat generaal Prabowo (de schoonzoon van Soeharto) nog steeds uit is op meer macht en deze zal proberen te krijgen door president Habibie en generaal Wiranto op de proef te stellen met meer straatgeweld”.

Anarchie
Goennawan Mohamed, een bekende dissident, journalist en dichter, zegt dat de oppositiebeweging zich niet op het presidentschap moet blindstaren. „De nieuwe regering overleeft het niet langer dan zes maanden”, claimt hij. Omdat Habibie zelf op de klippen zal lopen, moet de oppositie volgens hem energie in andere zaken steken. Zoals bijvoorbeeld een diepgaand onderzoek naar wie achter de schietpartij bij de Trisactie Universiteit zit (het incident dat de gebeurtenissen van de afgelopen tien dagen in gang gezet heeft) . Ook zegt hij dat de vrijlating van politieke gevangenen een goede graadmeter is voor het hervormingsgehalte van de regering Habibie.

Een andere graadmeter kan de manier zijn waarop de nieuwe regering om zal gaan met de studentenprotesten. Een gewelddadige ontruiming kan zeker weer in publieke woede ontaarden. Maar als de regering de studenten in het parlement laat zitten lijkt het erop dat Indonesië nog meer afglijdt naar totale anarchie.