Onderling wantrouwen
is grootste probleem

Netanjahoe zal ook Amerikaanse christelijke leiders ontmoeten, van wie hij veel steun kan verwachten. Tevens staat een gesprek met de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Madeleine Albright, op de agenda.

Donderdag zal Clinton ook besprekingen voeren met de leider van de Palestijnse Autoriteit, Jasser Arafat. De Amerikaanse president hoopt twee dingen duidelijk te maken aan de partijen. Van Israël eist hij een „betekenisvolle” tweede fase van terugtrekking van de Westelijke Jordaanoever. Van de Palestijnse Autoriteit verlangt hij dat zij aanhoudend zal strijden tegen militante Palestijnen die terreur willen gebruiken in de strijd tegen Israël.

Cruciaal
Het Israëlische dagblad Ha'Aretz meldde vanmorgen dat Clinton overweegt een gedetailleerd vredesplan aan Netanjahoe en Arafat voor te leggen. Zijn voorstel houdt in dat Israël de tweede fase van terugtrekking in drie kleine stappen volvoert en dat het een derde terugtrekking toezegt. Ook stelt het plan dat de onderhandelingen over de uiteindelijke oplossing tussen Israël en de Palestijnen binnen enkele weken beginnen.

Maar Clinton is zich bewust dat hij niets kan forceren. De bereidwilligheid om vrede te sluiten moet bij de partijen zelf liggen. Ook kan hij de Israëlische premier niet onder grote druk zetten, omdat hij rekening moet houden met de “joodse stemmen” bij de verkiezingen voor het Congres dit jaar. De Amerikaanse leider heeft momenteel bovendien andere problemen aan het hoofd. De Iraakse leider Saddam Hoessein provoceert de Verenigde Staten opnieuw door de wapeninspectiecommissie van de Verenigde Naties te vernederen. Bovendien dreigt zijn goede naam aangetast te worden door Paula Jones, die hem beschuldigt van seksueel wangedrag.

Palestijnse leiders hebben gezegd dat de besprekingen deze week in Washington van cruciaal belang zijn. Als deze mislukken, kan er volgens hen een zogeheten tweede intifada uitbreken. Deze zal een stuk bloediger zijn dan de eerste Palestijnse opstand, die ruim tien jaar geleden begon als een spontane volksopstand tegen de Israëlische bezetting van de Westoever en de Gazastrook.

Maar het is onwaarschijnlijk dat de Palestijnse leiders het nu al willen laten aankomen op een confrontatie met het Israëlische leger. Zij zouden dan namelijk zeker het onderspit delven, hoewel de Israëlische verliezen groot zullen zijn. Zij verwachten vooralsnog meer van de diplomatie. Ze hopen dat Washington in toenemende mate druk zal uitoefenen op Netanjahoe om zich verder terug te trekken uit de Westoever en dat Clinton zijn geduld met het vleugellamme Israëlische kabinet zal verliezen.

Schendingen
Vorige week heeft de regering-Netanjahoe besloten dat het verdere terugtrekking van de Westoever afhankelijk stelt van de Palestijnse naleving van een vastgelegd memorandum (”Note for the record”) dat aan het Hebron-protocol van 15 januari 1997 is verbonden. Het document werd destijds opgesteld door de Amerikaanse afgezant voor de vredesbesprekingen Dennis Ross op verzoek van Netanjahoe en Arafat. Daarin somde Ross verplichtingen op die beide partijen zouden moeten nakomen.

Israël stelt echter dat de Palestijnen de beloften niet hebben vervuld. Israël eist dat het Palestijns Nationaal Handvest wordt gecorrigeerd, dat de Palestijnse Autoriteit serieuzer tegen terreur strijdt, dat zij haar politieapparaat beperkt tot 24.000 man in plaats van de huidige 36.000 en dat zij het bestuur beperkt tot de gebieden die officieel onder haar controle staan. Dat betekent onder meer dat de Palestijnse Autoriteit de regeringsinstituten in Jeruzalem moet sluiten. Op 14 januari nam het kabinet een document aan met bijna vijftig maatregelen die de Palestijnse Autoriteit moet ondernemen om aan deze verplichtingen te voldoen.

De Palestijnen echter werpen tegen dat ook Israël zich niet aan het Oslo-akkoord houdt. De Palestijnen hebben inmiddels zelf een document opgesteld met 43 punten van Israëlische schendingen. Ze wijzen er onder meer op dat Israël de belofte niet heeft ingelost de Palestijnen een luchthaven en een zeehaven in de Gazastrook toe te staan en een verbindingsweg aan te leggen tussen de Westbank en de Gazastrook, waarover Palestijnen kunnen rijden zonder gecontroleerd te worden door Israëlische soldaten.

Wat de Palestijnen het meeste dwarszit is dat Israël tot nu toe niet bereid is tot een verdere substantiële terugtrekking van het leger uit de Westoever. De Palestijnen willen dat zij uiteindelijk ten minste 90 procent van de Westoever onder controle krijgen. De regering-Netanjahoe is echter niet van plan gebieden uit handen te geven die zij van strategisch belang acht. Dat wil zeggen dat zij zeker de helft van de Westoever wil blijven controleren.

Het grootste probleem aan de vooravond van het bezoek van Netanjahoe en Arafat is het onderlinge wantrouwen tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit. Ook vierenhalf jaar na de historische sluiting van het Eerste Oslo-akkoord in Washington door Jasser Arafat en Jitschak Rabin, de Israëlische premier die in 1995 werd vermoord omdat hij vrede met de Palestijnen trachtte te bereiken, blijven beide partijen de ander ervan verdenken geen echte vrede te willen.