„Ja, dan grijpt de
Iraakse dokter mis”

„Ik dacht trouwens dat het een Russisch toestel was”, vervolgt het hoofd van de afdeling anesthesie van het Academisch Ziekenhuis in Nijmegen. Die hulpvlucht deed de Iraakse hoofdstad al op eerste kerstdag aan. „Het was opvallend hoe veel Russen tijdens ons verblijf de diverse hotels in Bagdad bevolkten”. Wat voor lieden? „Laten we ze gemakshalve maar zakenmensen noemen. Zo presenteerden zij zich in elk geval”.

Op initiatief van onder andere de Stichting Venture Middle East Nederland in Voorthuizen, het filiaal van een Amerikaanse christelijke hulporganisatie, reisde Bloemendaal met nog vier missieleden naar Irak. Daaraan was een langdurig contact voorafgegaan met het Iraakse departement van gezondheidszorg.

„Ons doel was contact te zoeken met de kwetsbaarste groep binnen de inheemse bevolking. Kinderartsen, verloskundigen en verplegend personeel zouden ons wellicht een goede ingang verschaffen”.

De medische hulpverlener was in het verleden reeds eerder onderweg voor Artsen zonder Grenzen. Irak bezocht hij voor de eerste keer. Zijn primaire indruk van Saddams land? „Het handelsembargo is zichtbaar in het dagelijks leven in Bagdad. Om een voorbeeld te geven: er rijden geen auto's rond van een recenter bouwjaar dan 1991. Op zich is dat niet erg, maar het is blijkbaar onmogelijk de wagens ook goed te onderhouden. Een saillant detail is dat veel auto's 's avonds zonder licht rijden of uitsluitend met de koplampen aan. Dat leidt tot ernstige verkeersongelukken. In een drukke stad als Bagdad lopen natuurlijk veel mensen over straat. Ik heb verscheidene dodelijke ongevallen voor mijn eigen ogen zien gebeuren”.

Het aanbod van levensmiddelen in Bagdad viel de buitenlandse bezoeker bepaald niet tegen. „De huidige Iraakse bevolkingsopbouw kenmerkt zich evenwel door een kleine bovenlaag en een traditioneel grote onderlaag. De middengroep is uitgesproken smal. Dan spreek ik nog niet over 's lands etnische en religieuze verscheidenheid”.

Met enig risico...
Voor plusminus 500 enthousiaste stafleden van drie kinderziekenhuizen in de steden Bagdad, Mosul en Basra organiseerden Bloemendaal en diens collega's medische workshops. „Goed opgeleide mensen. In eerste instantie griefde het hen dat tijdens de lessen regelmatig de noodprogramma's voor Afrikaanse landen ter sprake kwamen in relatie met de medische situatie in hun vaderland. Daar kan ik goed inkomen”.

„Je treft in Irak tegenwoordig westers gebouwde ziekenhuizen van zo'n twintig jaar oud aan. Tegen de bedoelingen van de autoriteiten in namen wij uitgebreid poolshoogte op de afdelingen. Ik heb zowel met kinderartsen, kinderchirurgen als met ouders gesproken. We hebben eveneens een aantal patiëntjes zelf onderzocht. Toch wel met enig risico voor de verdere uitvoering van ons voorlichtingsprogramma... Het regime wenst immers alles nadrukkelijk in eigen hand te houden, exact te controleren. Alles wat we deden is gerapporteerd”.

Het Iraakse bewind kan alleen maar zijn voordeel doen met internationale medische missies als de zijne, betoogt onze zegsman. „Wij brengen nieuwe vakkennis over én dankzij onder andere dit interview trekken de trieste humanitaire gevolgen van de handelsboycot opnieuw de westerse aandacht”.

Alarmkreet
In het persbericht van afgelopen dinsdag van Stichting Venture Middle East –een regelrechte alarmkreet– lezen wij: „De medische situatie is op een dieptepunt aanbeland, er zijn geen medicijnen, geen juiste voeding, geen reserveonderdelen voor medische apparatuur. Er is een absolute onmogelijkheid om de juiste behandeling te geven. Door de hyperinflatie verlaten veel verpleegkundigen de ziekenhuizen. Familie neemt dan de verpleging over, met alle gevolgen van dien”.

„Ten aanzien van de drie ziekenhuizen die ik persoonlijk bezocht heb, kan ik deze evaluatie volledig onderschrijven”, commentarieert Bloemendaal. „Dat is beslist de situatie. Als de gemiddelde Nederlander daar een kijkje kon nemen, zou hij enigszins onwel die panden weer verlaten. Nee, ik wil op die dramatische voorstelling van zaken werkelijk niets afdingen”.

„Veel van de kinderen die we gezien hebben, zullen de kerstdagen niet halen, laat staan 1998. Voor hen bestaat geen hoop meer”, gaat het genoemde persbericht verder.

„Zelfs terwijl wij die ziekenhuizen verlieten of in de dagen erna overleden er kinderen”, vult onze informant aan. „Deze inschatting durf ik met enige zekerheid te maken. Kijk, hetzelfde heeft evenzeer in Nederland plaats, zij het met die uitdrukkelijke kanttekening dat Nederlandse kinderen naar beste kunnen medisch zijn behandeld. In Irak heb ik het tegengestelde geconstateerd. Dáár hadden kinderen gered kunnen worden. Aan de meest elementaire medicamenten is echter een schrijnend gebrek”.

„Als de boycot zo in elkaar steekt dat kalium bijvoorbeeld niet past in het olie-voor-voedselprogramma van de VN, omdat kalium mogelijk ook een ingrediënt kan zijn voor het produceren van chemische wapens, ja, dan grijpt de dokter mis. En als deze elementaire voedingsstof voor bepaalde bevolkingsgroepen evenmin te ondervangen is door fruit, raak je al heel snel in de lichamelijke problemen”.

Voor chloor gaat hetzelfde verhaal op. „Chloor is onmisbaar voor het desinfecteren van besmet water. Ik begrijp de argumentatie van de controlecommissie op het olie-voor-voedselprogramma. Anderzijds zijn de negatieve effecten voor de Iraakse gezondheidzorg klip en klaar”.

Diep respect
„Ik heb diep respect, en nu spreek ik echt uit de grond van mijn hart, voor de inzet van de Iraakse geneeskundigen. Zij doen letterlijk alles wat in hun uiterst beperkte vermogen ligt”.

„Zeker, aanvankelijk reageerden zij ietwat cynisch op onze cursus: Wat hebben we nu aan theoretische verhalen? Breng liever pillen mee! Welnu, we hadden voor pakweg 500.000 gulden aan medicamenten meegenomen naar Irak. Dat klaarde de atmosfeer direct op. Zulke nuttige, gezellige bijeenkomsten, zo verklaarden ze achteraf, hebben we bijna zeven jaar gemist”.

Mocht Stichting Venture Middle East voorjaar 1998 nog een keer een beroep op hem doen, dan is Bloemendaal graag bereid zijn medische kennis andermaal aan Iraakse collega's over te dragen. De permanente surveillance, 24 uur per etmaal zonder enig soelaas, van drie wisselende overheidsfunctionarissen ten spijt. „Onze begeleiders waren van meet af aan tot in de details op de hoogte van onze reisbagage”.