Egypte herdenkt Luxor
met Requiem van Verdi

De herdenking had woensdag plaats en werd door minister van cultuur dr. Faroek Hosni georganiseerd.

President Moebarak, premier Ganzouri en tal van westerse ambassadeurs onder wie die van Nederland, islamitische en christelijke leiders, heel veel vertegenwoordigers van de pers en 4000 andere genodigden waren aanwezig.

De herdenking vond plaats voor de indrukwekkende tempel van Hatsjepsoet. Daar schoten terroristen op 17 november een groot aantal toeristen dood. De teksten van Nobelprijswinnaar Naguib Mahfouz, die zelf ooit het slachtoffer is geweest van een aanslag op zijn leven, en het hoofd van de Unesco, de culturele organisatie van de Verenigde Naties, waren sober maar duidelijk. Medeleven met de familieleden van de slachtoffers en een hele duidelijke afwijzing van het terrorisme. „Het is een boodschap van Thebe (de faraonische naam van Luxor) aan de wereld”.

Afwijzing
De massale afwijzing van het terrorisme bleek al eerder op de middag in Luxor. Grote delen van de bevolking waren vanwege de komst van president Moebarak spontaan uitgelopen met spandoeken om tegen het terrorisme te protesteren. Geen wonder, de aanslag heeft juist Luxor, als geen andere plaats in Egypte, getroffen. Het stadje is vrijwel geheel afhankelijk van het toerisme. Normaal zit het in december vol met toeristen in Luxor. Nu zijn ze nog maar sporadisch aanwezig.

De aanslag kostte de terroristen van de Gama'at el-Islamiya de sympathie van de gehele bevolking. Voor de aanslag had de Gama'at el-Islamiya nog enige sympathie bij kleine delen van de bevolking door haar sociale programma's. Tijdens de aardbeving in 1993 en andere rampen die Egypte hebben getroffen, hebben de terroristen van Gama'at massaal hulp verleend aan de slachtoffers en daarmee krediet opgebouwd.

Van dat krediet is nu niet veel meer over. De Gama'at reageerde verdeeld. In een verklaring direct na de aanslag schreef ze dat toeristen opnieuw het doelwit zouden kunnen worden. Echter in een verklaring enkele dagen geleden wordt daar afstand van genomen en worden aanslagen op toeristen afgewezen. Veel waarnemers beschouwen dat als een zet voor binnenlandse consumptie. Daarmee proberen de extremisten in bepaalde kringen die voorheen met ze sympathiseerden het geschonden imago weer te verbeteren. Het is alleen niet te verwachten dat dat snel zal gebeuren.

Technische problemen
De herdenkingsdienst in Luxor was uniek. Het is voor het eerst dat er zo massaal stelling wordt genomen tegen het terrorisme. Tot aan de aanslag in Luxor probeerde Egypte aanslagen vooral weg te praten en te vergeten, om daardoor weer zo snel mogelijk tot de orde van de dag over te kunnen gaan. Die houding is niet meer mogelijk.

Tijdens de herdenkingsdienst werd het Requiem van Verdi gezongen, waarin de tekst “Christi Eleison” (Christus ontferm u over ons) opklonk. Na Verdi werden enkele islamitische liederen gezongen. Het was geen eenvoudige opgave om buiten voor de tempel van Hatsjepsoet te zingen. De wind gierde af en toe door de microfoons.

De boodschap van Naguib Mahfouz (86), die te oud en zwak was om te komen, was op een bandje ingesproken dat echter door een technische storing niet kon worden afgedraaid en dus moest iemand de boodschap voorlezen. Maar behoudens die technische problemen verliep de avond perfect.

Na de zang ging president Moebarak met de westerse ambassadeurs naar voren om bloemen te leggen op de plaats waar de toeristen zijn vermoord. Daarna mochten de andere aanwezigen hun meeleven tonen door ook bloemen te leggen. Iedereen had een kaars gekregen die als teken van rouw werd meegedragen.

Het signaal dat op de plek van de aanslag werd afgegeven was duidelijk: terrorisme wordt niet getolereerd. Er was geen angst om op de plaats van de aanslag een massale herdenking te organiseren. De veiligheidsmaatregelen waren er dan ook naar. De politie had de hele omgeving grondig afgesloten.

De aanslag heeft grote gevolgen voor de bevolking van Luxor, waar men vrijwel geheel afhankelijk is van toeristen. Veel families komen nu in de problemen. Een vader vertelde dat, als het wegblijven van toeristen lang aanhoudt, hij zijn dochter niet langer naar school kan sturen. Anderen moeten hun winkel sluiten. Bouwactiviteiten komen stil te liggen. Zo heeft ieder z'n eigen verhaal.

Rekening
De Foreign Press Association (FPA) heeft besloten een rekening te openen voor giften voor de zwaar getroffen bevolking van Luxor. Daarop stort de FPA zelf als eerste 5000 pond (ongeveer 3000 gulden) en vraagt de buitenlandse media die zelf een correspondent in Egypte hebben daar ook aan bij te dragen.

De bezettingsgraad van hotels in Egypte is in de afgelopen weken gedaald van 70 naar 18 procent. De Egyptische minister van toerisme, Mahmoud el-Beltagi, heeft dit gisteren gezegd. Hij sprak van de ergste crisis die de toeristensector in het land ooit heeft gekend.

Een enkele toerist is toch naar Luxor gekomen. Prof. L. A. McElwee uit Ohio, Verenigde Staten, had zijn groep lang voor de aanslag enkele weken geleden voorbereid. De aanslag was voor hem en zijn groep geen reden hun reis af te blazen. „We hebben ons allemaal goed ingelezen in de oude faraonische geschiedenis en wilden nu ook dat erfgoed zelf zien”, zegt Linda, een deelneemster uit de groep, die voor het eerst in Egypte is. „We gingen er vanuit dat elk land na een aanslag z'n veiligheidsmaatregelen enorm verscherpt. We zijn in Luxor, Caïro en veel andere plaatsen geweest en hebben ons geen moment onveilig gevoeld”.

Andere toeristen bevestigen dat. Een andere reden om juist nu Egypte te bezoeken zijn de prijzen. Doordat er maar zo weinig toeristen naar Egypte komen, zijn de prijzen nu lager dan ooit tevoren.

Goed onthaald
„We zijn ook zeldzaam goed door de bevolking onthaald”, vervolgt Linda. „Ze zijn vriendelijk en voorkomend en laten duidelijk weten dat ze niets van extremisten moeten hebben”.

Na de herdenkingsdienst gaan we terug naar de luchthaven van Luxor. Bij de luchthaven zwaaien zes geüniformeerde veiligheidsagenten iedereen spontaan uit. De stemming is ongedwongen en vriendelijk. De paar toeristen die achterblijven worden als farao's behandeld.