Feestje voor 75-jarige Castro

Zijn verjaardag vierde hij niet thuis, maar in Venezuela, het land van Simón Bolívar (1783-1830). Hij was een van belangrijkste bevrijders van de Spaanse koloniale overheersing in Zuid-Amerika. Zijn gastheer was de Venezolaanse president Hugo Chávez, een de weinigen die met Castro is bevriend en hem serieus neemt.

In natuurreservaat Canaima organiseerde Chávez een vrolijke picknickparty voor de jarige Castro. „De mooiste verjaardag van mijn leven”, aldus het feestvarken. De stemming zat er goed in. Kameraadschappelijke retoriek van volksmenner Chávez verhoogde de sfeer. Hij begroette Castro als „broeder, vriend en soldaat” die „heel deze hemel, heel deze aarde, heel dit water” het voorbeeld gaf van waardigheid. „De jongen van 75 jaar, Fidel voor altijd.”

Als verjaardagscadeau kreeg 'de held van de arme massa' van Chávez het geweer gepresenteerd dat Chávez als rekruut van het Venezolaanse leger gebruikt heeft en een beeld van Bolívar. Dat stond in schril contrast met de felicitatie van de Amerikaanse regering. Die feliciteerde de jarige en wenste hem spoedig zijn pensionering toe. „Nu de heer Castro de ouderdomsgrens voor dictators heeft bereikt, hopen we dat hij zich spoedig uit het actieve leven terugtrekt”, zei een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Stempel
Castro bereikte gisteren een leeftijd waarop velen van hun pensioen genieten of waarop men zich meer rekenschap geeft van het hiernamaals. Hoe Fidel Castro over dat laatste denkt, is niet bekend. Hij liet zich in de afgelopen jaren niet graag uit over vergankelijkheid en afscheid nemen. Hij peinst er ook nog niet over om terug te treden als president. „Van een opvolger is pas sprake als ik dood ben”, zei hij eens.

Nog altijd drukt Castro een groot stempel op Cuba. Voor belangrijke beslissingen is de persoonlijke toestemming van de ”Máximo Líder” nodig. Een tijdje terug liet hij zich ontvallen dat zijn broer Raúl zijn opvolger wordt, hij is immers de tweede man in de Cubaanse hiërarchie. „Hij is degene met de meeste ervaring en kennis.”

Maar niemand gelooft dat de weinig populaire Raúl dezelfde positie kan verwerven als broer Fidel. Speculaties doen dan ook de ronde dat er na Castro's verscheiden een soort driemanschap zal worden gevormd. Volgens Kees van Kortenhof van de Stichting Glasnost in Cuba lijkt dat hoogst aannemelijk. Raúl Castro, nu minister van Defensie, zou dan staatspresident kunnen worden met als portefeuille strijdkrachten en veiligheid. De huidige vice-president, Carlos Lage, zou verantwoordelijk blijven voor economische zaken en minister van Buitenlandse Zaken Félipe Roque zou volgens die blauwdruk het buitenlands beleid mogen bestieren. Van Kortenhof: „Raúl zal dan wel aan de verbetering van zijn imago moeten werken. Ook hij heeft zijn leeftijd, 70, niet mee. Wat meespeelt in het voordeel van Raúl is dat hij de strijdkrachten leidt en van het leger een efficiënt apparaat heeft gemaakt. Dit leger vervult een belangrijke rol in de economie van het land. Ik sluit niet uit dat Raúl, die als een ideologische havik te boek staat, ter wille van zijn positie straks wel wat wil inleveren op zijn politieke principes.”

In de nieuwsbrief van juli van de Nederlandse Stichting voor Glasnost in Cuba wordt ook ingegaan op Castro en zijn opvolging. Directe aanleiding daarvoor was een publiek optreden van Castro in de wijk Cotorro in Havana, waar hij onwel werd. Vanuit Cubaans-Amerikaanse kringen werd onmiddellijk gereageerd met een bericht dat „het paard beeft.” Het paard is een bijnaam voor Fidel Castro, een bijnaam „die zowel kan duiden op afkeer als op een zeker respect voor de sterke man van Cuba”, aldus het Cuba-bulletin.

De avond van de 24e juni was Castro op tv te zien met zijn broer Raúl, minister van Defensie, vice-president Carlos Lage, minister van Buitenlandse Zaken Felipe Roque en zijn secretaris Carlos Valenciaga. Om te bewijzen dat hij kerngezond was, hield Castro weer eens van zijn bekende monologen, ditmaal eentje van drie uur lang. Hij verklaarde zijn tegenstanders „geen valse hoop te koesteren” want de „revolutionaire wisseling van de wacht is verzekerd.” De flauwte zou het gevolg zijn geweest van warmte en vermoeidheid.

Oefening
Opvallend was dat enkele seconden na de flauwte van de grote leider Roque en Lage overleg pleegden en het publiek, waarin de emoties al opliepen, tot kalmte maanden. Begrijpelijk is dat dit soort incidenten steeds voedsel geeft aan geruchten over Castro's gezondheid. Ook eerdere voorvallen wijzen op zorgen over de fysieke staat van Fidel Castro. Zo zou hij al in 1997 een toeval hebben gehad tijdens een zitting van de Staatsraad. Ook raakte hij in april dit jaar verward gedurende een toespraak die hij hield over de herdenking van de inval van de Varkensbaai. Vaker al schijnt Castro, naar verluidt, te haspelen als hij het woord voert. Dissidenten en opponenten hebben volgens Kees van Kortenhof van de Stichting Glasnost in Cuba ervaren dat de flauwte van Castro een eerste oefening was waarbij de politie en de geheime diensten meteen in verhoogde staat van paraatheid werden gebracht. „Het is wel degelijk zo dat de opvolging van Castro op hoog Cubaans niveau zorgvuldig behandeld wordt.”

In ieder geval is duidelijk dat er weinig op Cuba zal veranderen zolang Castro het vaandel draagt, verwachten kenners. Tegenover de Amerikaanse televisiezender NBC verklaarde Castro dat hij nog altijd de polsslag van een atleet had. „Mijn cholesterolniveau is 3,75 en de polsslag is 60 per minuut.” Voor hervormingen is de eens zo bezielende revolutionair te bedaagd geworden. Fidel is in de herfst van zijn leven verstrikt geraakt in het verstarde labyrint van zijn idealen. Van het falen van het Cubaanse experiment wil hij niet weten. Voor de opbouw van een communistisch eiland in de Caraïbische Zee heeft hij zijn volk laten bloeden. Hoevelen zijn er niet verdronken bij de overtocht op een gammele boot naar Florida?

Castro's Caraïbische communisme, gebouwd op vrijwel uitsluitend de verkoop van suiker aan de voormalige Sovjet-Unie, is stukgelopen op het wegvallen van Sovjethulp, het Amerikaanse economische embargo, ondoelmatigheid en de verstijfde, rond Castro gecentraliseerde machtsstructuren. Cuba is een fossiel geworden uit het stalinistisch tijdperk, het openluchtmuseum van het marxisme-leninisme.