Reusachtige gatenkaas

Een Russische klant stapt binnen bij een Nederlands transportbedrijf en zoekt daar de mooiste vrachtwagen uit. „We hebben een beetje een ongewone klus voor jullie”, zegt de Rus. „We willen déze wagen gebruiken, maar je moet hem wel een beetje verbouwen. Ik wil 26 gaten, dwars door de auto heen, en in het chassis hak je een gat van ongeveer eenderde van de bodem.”

Daar lijkt het op met wat nu gebeurt in de ShipDock-werf in Amsterdam-Oostzaan. Een van de paradepaardjes van Smit International gaat daar onder het mes, of liever: onder de snijbrander. De baas van het bedrijf, president-directeur N. W. G. Buijs –Nico voor de jongens op de werkvloer– kijkt echter glimlachend toe hoe zijn mensen 26 gaten van bijna 1 meter doorsnee in de Giant 4 snijden. „Dit zijn we wel gewend. Onze schepen moeten voor elke klus aangepast worden.” Nog ruim twee weken en het reusachtige ponton verhuist naar de Barentszzee om daar een Russische kernonderzeeër te gaan bergen. De Koersk zonk op 12 augustus 2000, morgen een jaar geleden.

Samen met een hoge Russische delegatie stapten Buijs en Mammoet-directeur Frans van Seumeren donderdagmorgen een uur lang rond over en onder de Giant 4. De Russen betalen, en willen zien of ze waar krijgen voor hun geld. Goedkeurend kijkt prof. Igor Spasski, directeur van het bedrijf Roebin dat de Koersk heeft ontworpen, vanaf het dek van de Giant omlaag door een 9 meter diepe schacht. Daar lopen straks de kabels door die de Koersk omhoog moeten trekken. De Russen tonen zich duidelijk tevreden over de voortgang van het werk.

Mierennest
Het 140 meter lange en 36 meter brede ponton oogt als een mierennest. Overal zijn mensen aan het lassen en snijden, verpakkingen van laselektroden slingeren in het rond. Een Surinamer –het grijze baardje steekt onder zijn lasbril uit– vertelt dat het nu iets rustiger is: „Deze week werk ik maar twaalf uur per dag, vorige week werkten we zestien uur achtereen.” Wit tentzeil zorgt ervoor dat lassen aan dek zelfs bij een stortbui mogelijk is. „Het werk gaat hier continu door, 24 uur per dag en zeven dagen per week.”

Aan de onderkant van de Giant hebben de mannen sowieso geen last van de regen. Alhoewel, het ponton is nu nog zo lek als een mandje. In de bodem van de Giant is een grote uitsparing gemaakt, 30 meter lang en 7,5 meter breed, waarin de commandotoren van de Koersk straks moet passen. Lassers van ShipDock maken de wanden van het gat weer dicht. Naast het gat en op enkele andere plaatsen onder de bodem van de Giant hangen vier reusachtige 'zadels' om de Koersk keurig op z'n plek te houden. De zadels zijn bekleed met 8 centimeter dikke houten balken, om de Koersk niet nog verder te beschadigen.

Maar voordat de Koersk onder de Giant bungelt, moet er heel wat gebeuren. Op dit moment snijden Russisch-Britse duikerteams gaten in de 5 centimeter dikke buitenwand en de even dikke binnenwand van de onderzeeër. De gaten zijn 70 centimeter breed, zodat de speciaal ontwikkelde manshoge pluggen er straks doorheen passen. Nu liggen die pluggen nog op de kade in Amsterdam, maar eenmaal aan de binnenkant van de Koersk zullen de metalen klauwen zich spreiden om achter de spanten te haken.

De Koersk weegt, nadat de kop eraf gezaagd is, nog zo'n 9500 ton. De 26 pluggen kunnen elk een trekkracht van 2000 ton doorstaan. Elke plug zit met 54 staalkabels (18 millimeter dik, 38 ton trekkracht per stuk) aan de Giant vast. Op de kade naast de Giant zijn mannen van Mammoet bezig de kabels te wikkelen. Over meer dan 100 meter lengte liggen de kabels naast elkaar op de kade, om de paar meter vastgeklemd in een stalen kam zodat ze niet door elkaar kunnen raken. De kabels worden gewikkeld op 54 smalle spoelen, die er samen uitzien als een enorme derailleur.

Speldenkussen
Inmiddels zijn er drie van deze hijsinstallaties geplaatst op het dek. Straks, als er 26 staan, zal de Giant de vorm hebben van een groot speldenkussen. De kop van elke speld –zo'n 10 meter hoog– is het spoelenhuis met de 100 meter kabel erop. Daaronder zitten de hydraulische vijzels die straks de kabels met een snelheid van 10 meter per uur omhoogtrekken. Het geheel rust op vier met stikstof gevulde schokbrekers die maximaal 3 meter deining van de Giant kunnen opvangen. „Drie meter deining op zo'n groot schip, dat is heel wat. Dan rollen wij al over het dek”, zegt Jan van Seumeren, die het project in Amsterdam leidt.

Het weer is de onzekere factor, zegt iedereen die bij de operatie betrokken is. „De rest ligt keurig op schema. Ook het snijden van de gaten: er zijn nu negen gaten klaar en we verwachten vandaag te horen dat er nog twee klaar zijn”, verklaart vice-admiraal Mikhail Barsjkov van de Russische marine na afloop van de bezichtiging.

Het zagen van de kop van de Koersk kan over een paar dagen beginnen. Dat gebeurt met een 60 meter lange ketting die heen en weer getrokken wordt tussen twee zuigankers. Om de ketting zitten schuurbussen, zo'n 20 centimeter dik. Bij een test in Noorwegen ging de ketting door een stukje Koersk-staal heen „alsof het boter was.”

Barsjkov toont zich tevreden over de organisatie van het werk in Amsterdam, „en geloof me, wij zijn bepaald geen amateurs op het gebied van scheepsbouw.” Het versnijden van de Giant moet rond 25 augustus klaar zijn. Dan kost het ongeveer een week om het ponton naar de Barentszzee te slepen. Het netjes verankeren van de Giant en alle andere voorbereidingen kosten een dag of vijf, en Barsjkov verwacht rond 15 september de Koersk te kunnen optillen.

En dan? Wat moet Smit met z'n gatenkaas en speldenkussen? Denken de Russen die miljoeneninvestering ook elders in te kunnen zetten? Barsjkov: „Het belangrijkste is nu dat we ervoor zorgen dat we dit schip niet voor de tweede keer voor hetzelfde doel hoeven te gebruiken.”