Chronologie van de Berlijnse Muur

Bijna 28 jaar lang werd Berlijn door een muur in tweeën gedeeld. Op 13 augustus 1961 –maandag veertig jaar geleden– werden de grenzen tussen West-Berlijn en de DDR hermetisch afgesloten op bevel van staats- en partijleider Walter Ulbricht. In de drie decennia die volgden werd de Muur voortdurend uitgebouwd en gemoderniseerd. Op 9 november 1989 stelde het DDR-bestuur de grenzen naar West-Berlijn weer open en was de Muur geslecht. Een chronologisch overzicht.

1945-1961

– mei 1945: Nazi-Duitsland geeft zich over. Duitsland en zijn hoofdstad Berlijn worden door de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog opgedeeld in vier sectoren: een Amerikaans deel, een Russisch deel, een Frans deel en een Brits deel.

– juni 1948-mei 1949: Sovjettroepen blokkeren West-Berlijn; luchtbrug voorziet de geallieerde sectoren van voedselvoorraden.

– zomer 1952: Oost-Duitsland sluit grenzen met West-Duitsland, behalve in Berlijn.

1961-1989

– 15 juni 1961: DDR-partijleider Walter Ulbricht verklaart tegenover journalisten in Oost-Berlijn: „Niemand heeft het voornemen een muur te bouwen.”

– 13 augustus 1961: De DDR begint in Berlijn met het afsluiten van de grenzen. Vrijwel alle grensovergangen zijn binnen een mum van tijd versperd met prikkeldraad en beton. In de jaren die volgen zal continu aan de Muur worden gebouwd.

– 24 augustus 1961: De 24-jarige kleermaker Günter Litfin wordt in de buurt van het Berlijnse station Friedrichstrasse doodgeschoten door een grensbewaker. Hij is de eerste Oost-Duitser die zijn vluchtpoging met de dood moet bekopen.

– 25 oktober 1961: Bij grensovergang Checkpoint Charlie staan Amerikaanse en Russische gepantserde troepen lijnrecht tegenover elkaar, nadat de grensautoriteiten van de DDR een Amerikaanse controlecommissie de toegang tot Oost-Berlijn hebben geweigerd.

– 26 juni 1963: De Amerikaanse president John F. Kennedy bezoekt West-Berlijn en verklaart: „Ich bin ein Berliner.”

– 19 december 1963: Door het in werking treden van het nieuwe vrijgeleideakkoord krijgen West-Berlijners voor het eerst in twee jaar de gelegenheid hun familieleden en vrienden in Oost-Berlijn te bezoeken.

– 3 september 1971: De vier mogendheden in Berlijn tekenen een verdrag waarin onder meer de verhouding van West-Berlijn met de Bondsrepubliek wordt vastgelegd.

– 11 mei 1973: Oost- en West-Duitsland gaan formele diplomatieke betrekkingen met elkaar aan.

– 18 maart 1986: Bondspresident Richard von Weizsäcker zegt: „De Muur in Berlijn is realiteit, maar niet realistisch, want hij is in strijd met het verstand en niet menselijk. Daarom zal hij binnen afzienbare tijd geen stand meer houden.”

– 13 augustus 1986: Bondskanselier Helmut Kohl verklaart: „Zolang de Muur, het prikkeldraad en het schietbevel bestaan, kan er van normaliteit in Duitsland geen sprake zijn.”

– 12 juni 1987: „Mister Gorbatsjov, opent u deze poort. Mister Gorbatsjov, haalt u deze muur omver”, zegt de Amerikaanse president Ronald Reagan tijdens een toespraak voor de Brandenburger Tor in West-Berlijn in de richting van Sovjetleider Michail Gorbatsjov.

1989

– 19 januari: Staats- en partijleider Erich Honecker verklaart: De Muur „zal de komende vijftig en ook de komende honderd jaar nog bestaan” wanneer de redenen voor de bouw ervan blijven bestaan.

– 5 mei: Hongarije begint met het verwijderen van het prikkeldraad langs zijn grens met Oostenrijk. De eerste Oost-Duitsers steken de grens over, wat de voorbode blijkt van een massale exodus.

– juli: Oost-Duitsers die op vakantie zijn in Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije weigeren naar huis terug te keren en zoeken onderdak in Duitse ambassades.

– 10 september: Hongarije heft de visumverplichtingen voor Oost-Duitsers op en opent zijn grenzen naar het westen om middernacht. Binnen drie dagen zijn 15.000 Oost-Duitsers via Hongarije naar West-Duitsland gereisd.

– september-oktober: Oost-Duitsers gaan wekelijks de straat op om hervormingen te eisen en het recht om vrij te reizen.

– 7 oktober: Op bezoek in Oost-Berlijn roept Sovjetleider Michail Gorbatsjov Honecker op tot hervormingen.

– 18 oktober: Honecker wordt tot aftreden gedwongen. Zijn opvolger als secretaris-generaal van de SED heet Egon Krenz.

– 4 november: Op een demonstratie voor meer hervormingen op de Alexanderplatz, het centrale plein van Oost-Berlijn, komen een miljoen mensen af.

– 7-8 november: De Oost-Duitse regering en het Politbureau treden af.

– 9 november: SED-bestuurslid Günter Schabowski kondigt de komst van een nieuwe reiswet aan en daarmee de openstelling van de Berlijnse Muur. Tienduizenden Oost-Duitsers stromen nog diezelfde avond door de eerste bressen naar het westelijke deel van de stad.