Poolse vloedgolven als attractie

Vele hoofdstedelingen maakten gisteravond een uitje door te gaan wandelen langs de rivier de Weichsel, in hun taal de Wisla. Ze flaneerden langs de Wal Miedzeszynski en dronken een biertje, kennelijk niet treurend om de dode landgenoten.

Waar in het zuiden van Polen hard wordt gewerkt om zandzakken te vullen en dijken te versterken, ligt Warschau niet wakker van het wassende water. In hoofdstedelijke hotels kijken de bedienden niet eens naar het nieuws op de televisie en halen ze hun schouders op bij de vraag wanneer nu precies het hoge water hun stad bereikt. Want het wordt een recordhoogte in Warschau, voorzeggen de weerdeskundigen.

Vertier
Alleen de bezoekers van langs de rivierdijken gelegen recreatieparken moeten hun vertier missen en kinderspeelsplaatsen staan onder water. Wild kolkt het water in Warschau langs de pijlers van de bruggen. Stukken boomstam vliegen voorbij. Het zijn snelheidsmeters. Getuige de ondergelopen kaden en tuinen staat het water veel hoger dan normaal, maar de bijna zwarte vuile kolkende massa staat nog niet hoog genoeg om de hoofdstad echt angst in te boezemen. Hoewel enkele deskundigen de Poolse hoofdstad hebben gewaarschuwd dat het water mogelijk enkele dijken zal doen breken, geloven vermoedelijk weinigen deze onheilsprofetie, gezien het ramptoerisme.

Verder naar het zuiden, richting Sandomierz en Krakow, steeg het water meters en veroorzaakte een spoor van vernielingen. Dijken braken door, duizenden hectaren land staan onder water, enkele tientallen Polen kwamen om. Duizenden brandweermannen zijn in touw, tienduizenden verlieten huis en haard. Zijtakken van de grote rivier barstten uit hun voegen en dijken braken door.

Duitse deskundigen staan de gemeentebestuurders van het historische stadje Sandomierz bij, dat op de splitsing van de Wisla en haar zijtak de San ligt. Begraafplaatsen liepen er onder en er is kans op het uitbreken van epidemieën. In de oude koningsstad Krakow weet men tot nu toe het water in toom te houden, maar in de omgeving van de stad, vlak bij de grens met Slowakije, is zware waterschade gemeld.

De dijken van de Wisla en haar vele zijtakken in het noodgebied zijn als een spons door de lang aanhoudende waterstroom. De bevolking van Zuid-Polen houdt haar hart vast, want men heeft de watersnood van vier jaar geleden nog in het achterhoofd. Toen werd het zuidwesten van het land getroffen nadat de Oder buiten de oevers trad en een stad als Wroclaw (het vroegere Breslau) werd getroffen. Nu is het raak in het gebeid dat grenst aan Rusland, Oekraïne en Slowakije. De nood is groot en de zandzakken die de dijken moeten versterken raken op. Veel bewoners weigeren huis en haard te verlaten. Vanuit Duitsland is hulp onderweg, maar het transport werd aan de Duits-Poolse grens urenlang opgehouden om aan alle formaliteiten te voldoen. Hulpverleners en Poolse slachtoffers reageerden furieus.

Verwijten
Veel Polen verwijten de regering dat zij na de watersnood van vier jaar geleden wel de dijken van de bevaarbare en dus economisch rendabele Oder heeft versterkt, maar de niet-bevaarbare zuidelijke delen van de Wisla niet in orde maakte.

Roman Skabski is hoofd van de Poolse meteorologische dienst en van het instituut voor waterwetenschappen. Hij roept dezer dagen dat het allemaal toeval is wat er gebeurt en beweert dat de overheid geen blaam treft. Hij noemt de extreme weerssituatie in de benedenloop van de rivier als enige oorzaak. Al wekenlang vallen er hoosbuien.

Het feit dat er in die bosrijke gebieden nogal wat is gekapt zonder herbeplanting en dat er daardoor veel gronderosie plaatsvond, is er volgens sommigen de oorzaak van dat de grond weinig water absorbeert. Daarom staat het water in het zuidoosten van het land nu al een meter hoger dan tijdens de ramp in het zuidwesten, vier jaar geleden. Omdat het allemaal zo lang duurt, zijn de dijken als sponsen geworden. Door de hoge druk schuiven de dijken langzaam weg, want de natte spons is verzadigd.

Schatkist
De ambtenaar geeft echter schoorvoetend toe dat er eigenlijk wel wat aan gedaan had kunnen worden. Maar de Poolse schatkist is niet zo goed gevuld dat een miljoenen kostend dijkverzwaringsproject tot de prioriteiten behoort. „We hebben inderdaad een klein beetje nagelaten de dijken van de Wisla te versterken”, verklaart de ambtenaar. „Als dat wel was gebeurd, zou het niet zover zijn gekomen.”

Verder verklaren deskundigen desgevraagd dat ook is overwogen zogeheten waterbergingspolders te creëren. Daarin zou water kunnen worden geloosd om de druk op dijken tijdelijk te verminderen. „Dat is nog niet gebeurd en wij hebben daarom geen middelen om de vloedgolf te remmen”, zegt men.

Wat in ieder geval wel functioneert, zijn de hulpdiensten. Die zijn na de ramp van vier jaar geleden in het zuiden van Polen geherstructureerd. Dijkbewaking werkt nu op volle toeren. In Warschau controleert de politie vanaf het water met speedboten de dijken. Brandweerauto's staan onopvallend geparkeerd in de buurt van de dijken in de stad. Ook in het zuiden van het land werd niemand verrast toen het water snel steeg. Het waarschuwingssysteem werkte wel, maar de dijken kunnen het water niet aan. Het blijft nog even afwachten in Polen.