„VN-politie betrokken bij prostitutie”

Vorig jaar werd Bolkovac in rang teruggezet en in april werd ze ontslagen. Officieel heette het dat zij geknoeid had met haar urendeclaratie, maar Bolkovac denkt te weten wat de werkelijke reden was dat zij een rapport had ingediend waaruit bleek dat politieagenten papieren voor verhandelde vrouwen vervalsten, aan het illegale transport van deze vrouwen meewerkten en eigenaren van bordelen waarschuwden als er invallen op til waren.

„Ik was geschokt en walgde van wat er gaande was. De toezichthouders wilden er niet van weten. Zij keken liever de andere kant op en sloten de ogen voor de bewijzen.” In interviews met het persbureau Associated Press verhalen Bolkovac en andere huidige en voormalige leden van de VN-missie in Bosnië hoe de internationale politiewaarnemers –die voor de plaatselijke politie als voorbeeld moeten dienen en die de corruptie in hun kringen moeten bestrijden– zelf bij criminele activiteiten zijn betrokken.

Professioneel
De VN geven toe dat een twintigtal agenten van de internationale politiemacht IPTF –op een totaal van 2000– is ontslagen voor overtredingen variërend van corruptie tot seksuele misdragingen. „Het overgrote deel gedraagt zich zeer professioneel”, liet het hoofd van de VN-missie, Jacques Paul Klein, weten. Een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gaf toe dat zich „hier en daar disciplinaire problemen” met het Amerikaanse contingent hebben voorgedaan. „Waar zich die voordeden, hebben wij snel, eerlijk en gepast gereageerd”, zei woordvoerder Charles Hunter.

David Lamb, voormalig officier van justitie uit Philadelphia en de afgelopen twee jaar mensenrechtenonderzoeker van de VN in Bosnië, zegt dat hij en anderen regelmatig informatie over misdragingen aan de afdeling interne zaken doorgeven, maar dan steevast te horen krijgen dat ze „niet te diep moeten kijken.”

In april voerde Lamb een omvangrijk onderzoek uit aan de hand van informatie van zes vrouwen die naar hun zeggen tot prostitutie waren gedwongen. „Ze gaven ons een hele lijst van IPTF-mensen die erbij betrokken waren. Het was gewoon niet te geloven hoeveel verzet we ontmoetten van het hoofdkwartier. Ik probeerde corruptie aan te pakken, maar kreeg geen enkele steun.”

Prostitutie is illegaal in Bosnië, maar tiert welig – hoe kan het ook anders met 21.000 NAVO-militairen en duizenden internationale ambtenaren en hulpverleners in de buurt.

Lamb noemde een zaak van een Roemeense IPTF-agent, wiens vrouw een bordeel dreef; het stel liet jonge vrouwen ronselen in Roemenië. Andere functionarissen zeiden tegen AP dat tientallen IPTF-agenten uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, India, Pakistan en Oekraïne zich aan crimineel en seksueel wangedrag te buiten gingen.

Geloofwaardigheid
Velen vrezen dat een schandaal de geloofwaardigheid van een internationale organisatie die van de lokale politie een professionele macht moet maken zal aantasten. „Ik kan mij zonder hen geen vrede voorstellen”, zegt de student Nezira Samardzic (21) in Sarajevo. „Het blijven mensen. Ik ben bang dat als we alleen maar over de slechte kant praten, iemand zal bedenken dat er maar een eind moeten komen aan de VN-missie in Bosnië.”

Het probleem doet zich niet alleen in Sarajevo voor. Vorig jaar november deed de Bosnische politie in samenwerking met de IPTF invallen in drie nachtclubs in de stad Prijedor. Binnen bevonden zich 33 vrouwen die als prostituee werkten, onder wie meisjes van veertien. Clubeigenaar Milorad Milakovic uitte daags daarna de beschuldiging dat de IPTF opdracht tot de invallen had gegeven omdat hij geweigerd had 10.000 dollar „protectiegeld” te betalen. Milakovic zei dat zes IPTF-officieren onder wie twee Amerikanen stamgasten waren. De zes verlieten de organisatie voordat de VN het onderzoek afrondden met de conclusie dat hun gedrag „ongepast” was.

„Het was een van de grootste doofpotoperaties die ik ooit heb meegemaakt”, zegt Madeleine Rees, hoofd van het VN-mensenrechtenkantoor in Sarajevo, dat de 33 vrouwen heeft ondervraagd. „De meisjes verklaarden dat deze mannen hen hadden gebruikt – ze hadden regelmatig seks met ze.”

In de ondergrondse seksindustrie van Bosnië werken honderden meisjes en vrouwen, die volgens internationale mensenrechtenorganisaties uit landen als Moldavië, Roemenië en Oekraïne zijn gelokt onder het voorwendsel dat ze als babysit of cafébediende aan het werk konden. Ze werden afgeleverd bij bordeelhouders, die hun paspoorten innamen.

Invallen
Door de inspanningen van de Verenigde Naties konden meer dan 300 vrouwen en meisjes naar huis terugkeren. De politie doet regelmatig invallen in bordelen en mensen als Lamb horen de vrouwen dikwijls uit over hun bazen en klanten. Uit die verhoren blijkt volgens Rees dat ongeveer 30 procent van de bordeelbezoekers zogenaamde „internationals” zijn.

Ook militairen van de SFOR-vredesmacht behoren tot de clientèle van de bordelen en in een club waar vorig jaar een inval werd gedaan werden zes ambtenaren van een regionaal kantoor van internationaal bestuurder Wolfgang Petritsch aangetroffen.

Bolkovac herinnert zich dat een collega haar in december vertelde dat hij een prostituee had vrijgekocht voor 3500 dollar. De man was kwaad dat de vrouw hem de bons had gegeven nadat hij haar in huis had genomen en een mobiele telefoon voor haar had gekocht. De agent hield vol dat hij verliefd was geworden; VN-functionarissen raadden hem aan naar de VS terug te keren. „De Amerikanen zijn bij lange na de ergste niet”, zegt Lamb, de mensenrechtenonderzoeker. „Ik denk dat de Amerikanen de missie bij elkaar houden.”

Papierwerk
David McBride, voormalig hoofd van politie in Oklahoma City en van mei 1998 tot augustus 1999 plaatsvervangend commandant van de IPTF, zegt te weten van Amerikaanse agenten die knoeiden met hun urendeclaraties of meer vrije dagen opnamen dan hun toekwam, maar niets ernstigers. Maar veel agenten die hij onder zich had waren volgens hem niet gekwalificeerd voor meer dan bureauwerk.

„Ik vroeg mij af hoe ze ooit bij de politie konden komen in hun eigen land, laat staan hoe ze een voorbeeld voor Bosnië konden zijn. Ik heb sommige van de beste politieagenten van de wereld ontmoet, maar ook de slechtste. Ik geneer me dat ik hetzelfde uniform draag als sommige van hen. Politieagenten, geen een uitgezonderd, moeten voldoen aan hogere maatstaven.”

Toch is ook McBride zelf in opspraak geraakt. Volgens VN-functionarissen nam hij op hun verzoek ontslag toen bekend was geworden dat hij een flat, auto en een mobiele telefoon had aangenomen van een hooggeplaatste ambtenaar van het Bosnische ministerie van Binnenlandse Zaken. McBride houdt vol dat hij de geschenken aan zijn superieuren heeft gemeld en dat hij zijn werkzaamheden in de VS mocht afmaken zonder ontslag te hoeven nemen.