Gemarteld om het groene gazon

Het gruwelijke voorval is opgetekend in het rapport van Amnesty International over marteling en mishandeling in China, dat begin deze week verscheen. Daarin uit de mensenrechtenorganisatie haar grote zorg over het „toenemende aantal” gevallen van marteling en mishandeling van Chinese burgers. Overigens meldt Amnesty tegelijkertijd dat de officiële media in het land er veel vaker dan voorheen over berichten. In hoeverre „vaker gemeld” inwisselbaar is voor „vaker plaatsvindend”, wordt niet duidelijk uit het rapport.

Blijft overeind dat martelen en mishandelen ook om andere redenen zorgwekkend zijn. Sowieso omdat China het VN-verdrag tegen martelen al ruim tien jaar geleden (!) heeft ondertekend. Maar ook het feit dat lang niet alleen politieagenten en gevangenispersoneel zich eraan schuldig maken is een bron van zorg. Belastingambtenaren, rechters, veiligheidspersoneel en zelfs leden van de gemeentelijke reinigingsdienst hebben de slag met knuppel of staaldraad ontdekt.

Gazon
Zo werden in juni 1997 leden van een schoonmaakteam in Wu, een stad in de provincie Xinjiang, veroordeeld tot een fikse boete omdat ze in het stadspark een man hadden mishandeld met een knuppel. De reden? Hij had over het gazon gelopen terwijl een verbodsbord nadrukkelijk aangaf dat dat niet de bedoeling was. Bovendien had de man geweigerd zijn camera af te staan bij wijze van boetebetaling.

Minder extreem, maar toch nog ver buiten hun boekje, is het eigenmachtig optreden van zogenaamde ”verdedigingsteams”, een soort stadswachten met spierballen, die de politie helpen de openbare orde te bewaren. Uit heel China komen berichten dat deze bijstandsteams zich steeds zelfstandiger gedragen. De gevolgen daarvan laten zich raden.

Zo stapte op 30 oktober 1998 de migrantenarbeider Quan Longyang per ongeluk een vrouwenkleedhokje binnen in een badhuis ergens in Peking. Prompt werd hij door een toegesneld verdedigingsteam weggesleurd en mishandeld. Tegen betaling van een boete van 5000 yuan wilden ze hem laten gaan, maar toen de man dat bedrag niet tevoorschijn kon toveren, werd hij opnieuw zwaar mishandeld, met handboeien aan een fiets vastgemaakt en op straat gezet. Daar heeft hij de hele nacht in de vrieskou gezeten, totdat zijn vriendin het losgeld bijeenhad.

Nogal wat bewakers van fabrieken en andere gebouwen zijn geen haar beter dan deze 'stadswachten'. Zo kreeg op 7 november 1998 een 18-jarige migranten-arbeider uit de provincie Jiangxi woorden met de bewakers van een aardewerkfabriek in Shenzen, waar hij nog maar drie dagen werkte. De mannen wilden hem in een overvolle slaapzaal stoppen, maar toen hij dat weigerde, sleepten ze hem naar het dak van het vijf verdiepingen tellende gebouw, sloegen hem daar bont en blauw en gooiden hem vervolgens van het dak naar beneden. De jongeman was op slag dood.

”Drie zonders”
Migrant. Dat woord is hierboven al een keer gevallen. Door honger en armoe van huis en haard verdreven zwerven miljoenen verarmde boeren en boerengezinnen door China op zoek naar werk. Maar juist vanwege die vreemdelingenstatus zijn deze migranten vatbaar voor misbruik en mishandeling.

Landlopers (”mangliu”) of ”sanwu renyuan” de ”drie zonders” worden ze wel genoemd, waarbij die laatste benaming slaat op het feit dat de meeste migranten geen registratiebewijs hebben, geen werk, en geen vaste woonplek.

Miljoenen worden er ieder jaar opgepakt en vastgezet, om uiteindelijk weer naar hun geboorteplaats (het dorp waar ze wel staan geregistreerd) te worden teruggestuurd.

Dat gebeurt dan in het kader van het "arrestatie- en repatri‰ringssysteem" (shourong qiansong). De bepalingen die hiervoor gelden geven ongekende bevoegdheden aan de politie, terwijl de slachtoffers nauwelijks verhaal kunnen halen.

Van de vrouw die op het perron van Guangzhou ontdekte dat ze haar koffers kwijt was, dacht de politie dat ze zo'n ”zwerfster” was. In werkelijkheid was de vrouw op zakenreis vanuit Shaoyang, in de provincie Hunan. Maar toen ze op 11 juli 1999 de politie om hulp vroeg teneinde haar koffers terug te krijgen, werd ze opgepakt. Vanwege haar nerveuze gedrag kwamen de agenten tot de slotsom dat ze geestelijk gestoord was. Onder fel protest en ondanks het tonen van de nodige papieren, belandde de vrouw in het Zengcheng Kangning-ziekenhuis, een plek waar zieke, gehandicapte en verstandelijk gestoorde zwervers worden opgesloten en 'behandeld' voordat ze worden teruggestuurd.

Behandelingskosten
Ze kwam als enige vrouw op een zaal met tientallen verstandelijk gestoorde mannen terecht, en werd daar prompt door de groep verkracht en bedreigd met de dood. Haar echtgenoot kwam erachter waar zijn vrouw zat en nam contact op. Hem werd vriendelijk doch dringend verzocht de „behandelingskosten” te betalen. Toen de vrouw eenmaal vrij was, zette het echtpaar alles op alles om de daders gestraft te krijgen. Het duurde ruim een jaar, om precies te zijn tot 26 juli vorig jaar, toen de China Youth Daily een artikel aan de zaak wijdde, totdat de autoriteiten de zaak serieus gingen nemen.

Overigens komt misbruik van psychiatrische ziekenhuizen vaker voor: nogal wat politieke gevangenen worden erin weggestopt.

Dat overkwam bijvoorbeeld Wang Wanxing. Op 23 november 1999 werd hij door acht veiligheidsagenten uit zijn huis gesleept en naar het Ankang Psychiatrisch ziekehuis in Peking gebracht. De reden was -zo vertelde men zijn vrouw- dat hij leed aan "politieke monomania".

Worden politieke dissidenten vaak ongezien en geruisloos achter slot en grendel gezet, bij slachtoffers van het strenge geboortebeperkingsbeleid is dat bijna onmogelijk. Zo groot is vaak de weerzin tegen dit beleid, dat complete dorpen in opstand komen zodra een geval van bruut optreden bekend wordt.

Amnesty schrijft dat alleen al in de provincie Guangdong gedurende de jaren 1997 en '98 een lange reeks van gewelddadige botsingen plaatsvond tussen ambtenaren van het planningsbureau en dorpsbewoners.

In Changsha, een gebied in de provincie Hunan, was het raak op 26 mei 1999, toen burgers massaal protesteerden tegen de wrede moord op een boer die door geboortecontroleurs was vastgezet.

Zhou Jianxiong (30), afkomstig uit het dorp Jiumu, en zijn vrouw Jiang Kianhui hadden een zoon van negen, toen ze in januari 1998 (tijdelijk) uiteengingen om werk te zoeken. Jiang vertrok naar Guangdong, Zhou naar Changsha. Hun zoon bleef achter bij Zhou's moeder.

Opnieuw zwanger
Maar al gauw ontstond het gerucht dat de twee waren vertrokken omdat Jiang opnieuw zwanger was geworden. Controleurs van het geboortebeperkingsbureau dwongen Zhou daarop terug te keren, en eisten van hem dat hij zijn vrouw voor medisch onderzoek zou terughalen. Toen hij hun vertelde dat hij onmogelijk contact met haar kon krijgen, weigerden de controleurs dat te geloven. Zhou werd opgesloten, en zwaar mishandeld.

Op 12 mei kwam Zhou vrij en kreeg hij een formulier mee voor een verzoek om een tweede kind. Opnieuw reageerde Zhou met te zeggen dat hij zijn vrouw niet kon vinden. En weer werd hij vastgezet, maar dit keer sloegen de stoppen bij de autoriteiten door. De man werd ondersteboven opgehangen, geslagen met houten knuppels en met brandende cigaretten bewerkt. Zijn geslachtsdeel werd met ijzerdraad omwonden en vervolgens afgerukt. Zhou stierf op 15 mei 1999.

Nadat bekend werd wat er met de man was gebeurd, verzamelde zich een enorme menigte in de stad Chunhua. De protestbetoging liep uit op een gewelddadige confrontatie met leger en politie, maar leidde er uiteindelijk wel toe dat de belangrijkste schuldige werd bestraft. Hoewel: de familie kreeg een schadevergoeding van 160.000 yuan, maar het doodvonnis dat over de meest schuldige werd uitgesproken is qua uitvoering in een dikke mistwolk blijven hangen.

Talloos zijn de berichten over gewelddaden waarmee plaatselijk gehanteerde geboortequota's worden gehandhaafd, stelt het Amnesty-rapport. „Ambtenaren kunnen worden ontslagen of beboet als ze zich niet houden aan de vastgestelde plannen en quota's.” Het is vanwege die druk van bovenaf en vanwege verzet vanuit de bevolking dat controleurs overgaan tot geweld, mishandeling en marteling van echtparen.

Persoonlijke winst
Daarmee hebben we een wezenlijke verklaring te pakken die geldt voor ál het martelen en mishandelen in China. „Het kernprobleem”, zo stelt het rapport elders, „ is dat met het oplossen van problemen of kwesties persoonlijke winst (promotie, opslag) is te behalen, ongeacht de wijze waaróp ze zijn opgelost.” Vandaar dat sommige van de Chinese justitiële instellingen „van boven tot onder” doordrenkt zijn met dit concept: Corrumpeer de wet om beloning in de wacht te slepen. Bekentenissen, daar gaat het dus om, en via intimidatie of marteling kríjg je ze.

Door onder meer zorgvuldige wetgeving en consequente toepassing ervan moet het mogelijk zijn deze kolossale misstand op te heffen. Dat is althans de mening van Amnesty. De gedetailleerde aanbevelingen op juridisch en jusititieel gebied die achter in het rapport zijn opgenomen, laten die opvatting niet in het luchtledige hangen.