Geweldsuitbarsting
komt niet onverwachts

In Jeruzalem werd aanvankelijk gedacht dat de crisis zou ontstaan tijdens de officiële uitroeping van een Palestijnse staat. Ook na het mislukken van de topconferentie juli dit jaar in het Amerikaanse Camp David hield Israël rekening met de mogelijkheid dat er een spiraal van geweld zou ontstaan. Achteraf blijkt dat het bezoek van Ariel Sharon aan de Tempelberg de aanleiding is geweest.

De Tempelberg is een uiterst gevoelige plaats. In het verleden is het vaker gebeurd dat er bloedige onlusten ontstonden onder moslims vanwege gebeurtenissen op wat zij noemen Al-Haram al-Sharif (het edele heiligdom). Moslims hebben niet kunnen aanvaarden dat de Tempelberg de heiligste plaats is in het Jodendom. En dat er dus af en toe Joden zijn die de berg willen bezoeken.

Na het bezoek van Sharon braken er hevige rellen uit in Jeruzalem. Deze breidden zich snel uit naar de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook en later naar de Arabieren in Israël. De laatsten zijn ontevreden over hun achtergestelde positie als minderheid in een Joodse samenleving. Vervolgens braken er onder Joden anti-Arabische rellen uit.

Wat is ten diepste de oorzaak van de golf van geweld? Palestijnen zijn er teleurgesteld over dat het vredesproces niet heeft geleid tot de oprichting van een Palestijnse staat in de hele Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. Ook blijven ze vasthouden aan de eis dat in het buitenland levende Palestijnse vluchtelingen het recht moeten hebben naar Israël terug te keren.

Maar Israël op zijn beurt heeft ook eisen. Jeruzalem is de heilige stad voor de Joden. Dat geldt met name voor de Oude Stad van Jeruzalem, waar zich de Westelijke Muur en de Tempelberg bevinden. Ook kan Israël niet akkoord gaan met de terugkeer van Palestijnse vluchtelingen. Dat zou namelijk een demografische verandering teweegbrengen die zou leiden tot het einde van Israël als Joodse staat. Elke Israëlische regering –of deze nu rechts of links is– heeft bepaalde rode lijnen waar ze aan vasthoudt. Het viel dus te verwachten dat het vredesproces op een bepaald moment de Palestijnse verwachtingen zou frustreren.

Arafat beschouwt geweld blijkbaar nog als een optie om verdere toezeggingen af te dwingen. Maar zijn verwachting zal waarschijnlijk op een teleurstelling uitlopen. Israël zal in de komende tijd een veel hardere positie innemen. In het land wordt gesproken over de oprichting van een noodkabinet met deelname van de Likud. Likud-leider Ariel Sharon is niet tegen een vredesakkoord met de Palestijnen. Maar zijn partij is niet bereid de concessies te doen waartoe Ehud Barak bereid was. Het kan nog vele jaren duren voordat de Palestijnen dezelfde kansen krijgen om een eigen staat op te richten. Als dat ooit nog gebeurt. Zoals minister Benjamin Ben-Elizer (Communicatie) deze week zei: „Het vredesproces is dood.”

De Palestijnen richten hun hoop nu op de internationale gemeenschap. Zij hopen dat de Europese landen en andere landen zware druk zullen uitoefenen op Israël om concessies te doen. Ze hebben al gezegd dat er een internationaal leger moet komen om de Palestijnen te beschermen.