Onrust over filmopnames Estonia

De Zweedse regering wil de filmopnames zo snel mogelijk grondig laten bestuderen door een aantal eigen deskundigen, hoewel zij zich voorafgaande aan de duikoperatie fel heeft verzet tegen de schending van de grafrust rond het wrak. Naar aanleiding van de conclusies van de deskundigen wordt zo snel mogelijk een beleidsstandpunt bepaald, zo heeft het kabinet in Stockholm beloofd.

De opnames zijn gemaakt door een Duits televisieproductieteam, dat de rechten al aan een hele serie omroepen heeft verkocht. In Estland zijn al delen van de film op tv te zien geweest. De duikexpeditie was op touw gezet door de Amerikaanse bergingsondernemer Gregg Bemis. Een Zweedse omroep heeft de resultaten van de expeditie voor 14 september op het programma staan.

De meeste verwarring heerst momenteel over het feit dat bij de expeditie buiten het wrak ongeveer tien lichamen zijn aangetroffen. De discussie over het bergen van de lichamen is daardoor opnieuw opgelaaid, ondanks dat al enkele jaren geleden bij wet de grafrust werd uitgeroepen over de wraklocatie. De mogelijkheid dat dit beleid ten langen leste moet worden herzien is niet bij voorbaat uitgesloten. Met name in Estland was destijds de publieke opinie sterk gekant tegen berging.

In, maar kennelijk dus ook rond het wrak bevinden zich de lichamen van ruim 750 slachtoffers. In totaal verloren in 1994 bij de ramp met de Estonia 852 mensen het leven, van wie de meesten (namelijk ruim 500) afkomstig waren uit Zweden. Volgens Bemis is bovendien op de opnames duidelijk te zien, dat aan stuurboordzijde van het wrak onder de waterlijn een gat is geslagen. Dat zou naar zijn oordeel de theorie kunnen bevestigen dat de ramp is veroorzaakt door explosieven.

Schaduwvlek
Het Finse deel van de internationale averijcommissie heeft afgelopen dinsdag na bestudering van de opnames iedere speculatie over een mogelijk gat in het wrak faliekant van de hand gewezen. Volgens de Finnen is sprake van een schaduwvlek. „Je moet wel een erg levendige fantasie hebben om daarvan een gat te maken,” aldus commissielid Tuomo Karppinen.

De Zweedse leden van de averijcommissie hebben tot dusver geweigerd kennis te nemen van de opnames, omdat Bemis en consorten naar hun oordeel helemaal niets nieuws aan de kennis omtrent de oorzaak hebben toegevoegd. Ook dat er lichamen buiten het wrak op de zeebodem liggen was volgens de Zweedse commissie bij voorbaat al bekend, zij het kennelijk alleen bij insiders, want toegegeven wordt dat daarover nooit iets is vastgelegd. „Onze opdracht was destijds te onderzoeken of de lichamen konden worden geborgen die zich in het wrak bevinden. We kregen geen directe aanwijzingen om ook te kijken naar wat er om het wrak heen te zien is”, aldus de uitleg van Johan Fransson, averijcommissielid en directeur van de Zweedse rijksscheepvaartdienst.

De internationale commissie, waarvan ook Estlandse leden deel uitmaakten, kwam in 1997 –drie jaar na de ramp– in haar rapport tot de slotsom dat de catastrofe het gevolg is geweest van een constructiefout aan het boegklepmechanisme in combinatie met harde wind, hoge golven en een hoge vaarsnelheid. De ferry zonk binnen een halfuur nadat de boegklep was weggerukt, en ligt sindsdien op 80 meter diepte in de Oostzee tussen Tallinn en Stockholm.

Een tegenrapport verscheen een jaar later van de kant van de bouwer van de Estonia, de Duitse scheepswerf Jos Meyer. In dat rapport worden tal van plausibel klinkende gegevens te berde gebracht die moeten staven dat de boegklep is losgerukt door explosieven die mogelijk waren aangebracht door de Russische maffia. De werf heeft er groot belang bij de constructiefout te ontkennen, in verband met schadeclaims.