Zuid-Afrikaanse partijen
bundelen krachten

Het samengaan van de twee partijen is een vreemd, maar wellicht noodzakelijk politiek huwelijk. Jarenlang waren de DP en de NNP politieke opponenten. De NNP (destijds nog NP genoemd) was in de dagen van de blanke minderheidsregering aan de macht en de DP liet een liberaal, oppositioneel geluid in het Zuid-Afrikaanse parlement horen. De DP werd gezien als een voornamelijk door blanke Engelstalige Zuid-Afrikanen ondersteunde partij, die werd gefinancierd door de multinationals. De NP vertegenwoordigde de Afrikaners.

Na de herverdeling van het politieke landschap als gevolg van de verkiezingen in 1994 participeerde de NNP in de regering van nationale eenheid, die werd geleid door het ANC. Twee jaar later stapte de NNP op om zich in het parlement „beter te kunnen profileren.”

Inmiddels verloor de voormalige Afrikaner regeringspartij steeds meer aanhang aan de DP, die het hardst van leer trok tegen de politiek van de ANC-regering. De NNP probeerde onder leiding van de in 1997 gekozen leider Marthinus van Schalkwyk (als opvolger van F. W. de Klerk) een meer gematigd oppositiegeluid te laten horen onder het mom: „Prijs de regering indien gerechtvaardigd, lever kritiek indien nodig.”

Steun verloren
Opmerkelijk genoeg verloor de NNP door deze houding veel conservatieve steun aan de DP. De problemen voor de Nationale Partij werden pas echt groot toen in 1997 voornamelijk progressieve Afrikaners onder Roelf Meyer vertrokken om een nieuwe partij op te richten: de Verenigde Democratische Beweging (UDM). De vorig jaar gehouden nationale verkiezingen leverden een enorme domper voor de NNP op. De voormalige regeringspartij verloor maar liefst 54 zetels en hield hierdoor slechts 28 zetels over. De DP maakte winst en steeg naar 38 zetels, waardoor Tony Leon de oppositieleider werd.

De laatste maanden probeerden ANC-leiders als president Thabo Mbeki nadrukkelijk een hand uit te steken naar de NNP. In het parlement werd de DP herhaaldelijk als „racistisch en tegen transformatie” veroordeeld, terwijl de NNP met de fluwelen handschoen werd aangepakt. Even gingen er zelfs geruchten dat het ANC aanstuurde op een alliantie met de NNP.

Niet alleen de DP en de NNP gaan samen, ook kleine oppositiepartijen, zoals de Federale Alliantie van de conservatieve Afrikaner Louis Luyt en de UCDP van de voormalige thuislandleider Lucas Mangope, worden deel van de Democratische Alliantie. Het ANC heeft inmiddels de nieuw gevormde partij omschreven als een groep blanken die tegen zwarten en tegen de transformatie van de samenleving zijn.

ANC-woordvoerder Smuts Ngonyama meende ook dat de samensmelting in strijd is met de constitutie van het nieuwe democratische Zuid-Afrika en kondigde een onderzoek aan. „De DA is een stap terug in de tijd”, aldus Ngonyama. De felste aanval van het ANC was echter gericht op Joe Seremane, de nieuwe zwarte voorzitter van de DA. Tony Leon wordt de leider, met Van Schalkwyk als zijn adjudant. Seremane, aldus het ANC, bevindt zich thans in „het blanke kamp en schiet door de spaken van de ossenwagens op zijn democratische zwarte broeders.” Verder werd Seremane vergeleken met de zwarte thuislandleiders die samenwerkten met de voormalige blanke minderheidsregering.

Zorgwekkend
De uitspraken van de regeringspartij zijn opmerkelijk, omdat juist het ANC de meeste oud-thuislandpolitici huisvest en zelfs tot minister in de nationale regering of tot premier van een provincie heeft benoemd. Tony Leon meende in een reactie dat het „toenemende racisme van het ANC zorgwekkend is.” Volgens de politieke analist professor Sipho Seepe zijn de uitlatingen van het ANC gevaarlijk, omdat ze de indruk wekken dat blanken niet in staat zijn hun racistische houding te veranderen.

Columnist Cyril Madlala erkende dat voor president Thabo Mbeki „het vraagstuk van ras centraal staat in alles wat we doen” en hij riep de Democratische Alliantie op met een alternatief te komen als de partij deze visie niet deelt.

De meeste politiek commentators verwelkomden de DA. De adjunct-hoofdredacteur van het dagblad The Star, Mathatha Tsedu, trok een vergelijking met de recente verkiezingen in Zimbabwe. Hij noemde een incident op 16 juni in Soweto, waarbij van demonstranten die president Mbeki om aandacht vroegen voor hun bedroevende levensomstandigheden, door leden van de ANC-jeugdbrigade hardhandig de plakkaten werden afgenomen. „Tot vandaag de dag heeft het ANC nog niet gereageerd op deze politiek van intimidatie”, aldus Tsedu. Hij wees vervolgens op de verkiezingen in Zimbabwe, die aantoonden dat het door Afrikaanse machthebbers „aangenomen geduld van de kiezers niet oneindig” is.

Wel zijn de politieke waarnemers het met elkaar eens dat de nieuwe partij alleen een politieke bedreiging voor het ANC kan betekenen als de DA zwarte kiezers weet te trekken. „Met de blanke Leon als leider blijft het onmogelijk de partij aan de Afrikaanse meerderheid te verkopen”, vindt Kaizer Nyatsumba, de hoofdredacteur van de Daily News. Anderzijds menen velen dat een echte grote oppositiepartij in de toekomst zal voortkomen uit het ANC zelf. Waarna een vergelijking met de buurlanden Zimbabwe of Zambia wordt getrokken, waar vakbondsleiders politieke partijen gingen vormen. In het najaar wacht de Democratische Alliantie de eerste grote electorale test, want dan worden in Zuid-Afrika de gemeenteraadsverkiezingen gehouden.