Zoon Bashar treedt uit
schaduw vader Assad

Bashar had aanstaande zaterdag officieel moeten worden genomineerd voor het presidentschap. Maar het overlijden die dag van Hafez al-Assad leidde ertoe dat de regerende Baath-partij zondag Bashar al tot opvolger benoemde. Alleen het parlement moet de opvolging nog formeel goedkeuren. Dat zal op 25 juni gebeuren. Daarmee zijn de twee vice-presidenten, Abdel Halim Khaddam en Zuheir Masharqa, effectief gepasseerd.

De Syrische Grondwet stelde dat een president ten minste 40 jaar oud moet zijn en dat alleen een vice-president de president op kan volgen. Het eerste wat het Syrische parlement zaterdag deed nadat de dood van Hafez al-Assad bekend werd gemaakt, was de Grondwet wijzigen. De volksvertegenwoordigers verlaagden de minimumleeftijd voor het leiderschap tot 34 jaar.

Corruptie
Hafez heeft zijn zoon de gelegenheid gegeven militaire ervaring op te doen. Hij werd aangesteld tot kapitein in het medische korps, kreeg een opleiding bij de pantsereenheden en werd aangesteld tot commandant van een elite-eenheid. Een leider in Syrië moet vertrouwd zijn met wapens.

Hafez al-Assad zorgde ervoor dat zijn zoon ook op de hoogte raakte van de politiek. Bashar werd verantwoordelijk gesteld voor Libanon. Hij is, evenals zijn vader voor hem, van mening dat Syrië de lakens dient uit te delen in Libanon. Bashar werd er ook op uit gestuurd om Syrië te vertegenwoordigen bij buitenlandse leiders. Hij zag eveneens toe op de introductie van internet in Syrië. Assad had geprobeerd dit nieuwe communicatiemiddel, evenals de telefax, buiten de deur te houden. Zijn veiligheidsdiensten mochten eens de toezicht verliezen op de stroom van ideeën elders uit de wereld. Ook zorgde Bashar ervoor dat er nieuwe technocraten werden aangesteld bij de overheid.

Bashar moest tevens de strijd tegen de corruptie aanvoeren. Hij ging daarbij niet zachtzinnig te werk en een aantal bekende personen moest het veld ruimen. De bekendsten zijn de vroegere chef-staf Hikmet Shehabi en de vroegere premier Mahmoud Zoubi. Shehabi is naar het buitenland vertrokken voor doktersbehandeling –de vraag is of hij ooit weer terugkomt–, en Zoubi pleegde zelfmoord. In het kader van het terugdringen van de corruptie moesten ook hooggeplaatste Alawieten in het leger opstappen. Bij de strijd tegen de corruptie zijn al veel koppen gerold en sommigen zinnen mogelijk op wraak. Bashar dient er echter voor te zorgen dat de weggezuiverden en andere tegenstanders non-actief blijven. Alleen dan kan hij er zeker van zijn dat de macht stevig in zijn handen blijft.

Oogheelkunde
Een mogelijke tegenstander van Bashar is Rifaat al-Assad, de broer van Hafez. Rifaat werd in 1984 op een missie naar Moskou gezonden, nadat hij een poging deed de macht over te nemen van Hafez, die een hartaanval had gehad. Bashar heeft de veiligheidstroepen in oktober al maatregelen laten nemen tegen Rifaats aanhangers in Syrië. De boodschap is dat Rifaat zich rustig dient te houden. Inmiddels is tegen Rifaat een arrestatiebevel uitgevaardigd. Bashar wil zijn oom onmiddellijk uitschakelen als hij voet op Syrische bodem zet.

Het is duidelijk dat Bashar voor de job is uitgekozen door zijn vader. Ambities voor het presidentschap waren hem vroeger vreemd. Begin vorig jaar vertelde hij het dagblad Al-Kifah al-Arabi dat hij geen hoge post ambieert, „maar als de partij mij vertelt dat ik een bepaalde functie moet bekleden, dan zal ik het zeker doen.”

Hij werd op 11 september 1965 geboren. Hij heeft een vijf jaar oudere zuster en twee jongere broers. Volgens de biograaf van Hafez al-Assad, Patrick Seale, kreeg de presidentszoon op school nooit een voorkeursbehandeling van docenten of klasgenoten. Hij was een rustige en welgemanierde leerling. Vader Hafez had het evenwel zo druk met het landsbestuur, dat hij weinig tijd had voor zijn kinderen. In 1988 vertelde zoon Basil aan Seale dat zijn vader drie dagen thuis kon zijn zonder een woord met zijn kinderen te wisselen. De opvoeding werd dan ook vooral bepaald door moeder Anissa. Foto's of berichten over de kinderen van Assad werden zelden gepubliceerd. Bashar is tot nu toe ongetrouwd. Hij zegt dat hij het te druk heeft voor een huwelijk.

Bashar vertrok in 1991 naar Londen om zich te specialiseren in oogheelkunde. Het Israëlische dagblad Ha'aretz citeerde vorige week een niet met name genoemde Syrië-expert die zei dat Bashar met een schuilnaam door het leven ging. „Hij ging alleen naar de luchthaven, stond evenals alle anderen in de rij en niemand van de Syriërs herkende hem.”

Ommezwaai
Patrick Seale is r van overtuigd dat Bashar tijdens zijn studie werd blootgesteld aan westerse ideeën, zoals het belang van een rechtsstelsel, vrijheid van meningsuiting, integriteit van de overheid en bestrijding van corruptie. Bashar zou zich nu bewust zijn dat hij deze ideeën in Syrië moet introduceren.

Bashar is zich goed bewust dat hij het Westen hard nodig heeft om zijn land te ontwikkelen. Hij zal er waarschijnlijk naar streven goede betrekkingen op te bouwen met Washington. Hij hoopt dat Syrië zal worden verwijderd van de lijst met landen die het terrorisme steunen, al was het alleen maar om investeringen aan te trekken.

Op lange termijn zal Bashar mogelijk ook toenadering tot Israël zoeken. Maar dat zal niet eenvoudig zijn. De Syriërs zijn via het onderwijs en de media decennialang gevoed met haat tegen Israël. Een regering kan zich niet zomaar een ommezwaai permitteren. De koers zal langzaam maar zeker gewijzigd moeten worden. Maar één ding is Bashar zich bewust: de gewone Syrische man wil een economische opleving en een rustig leven. Zijn regime zal dat moeten leveren.