Als je misbruikt bent

Er lijkt geen einde aan te komen. Nog steeds verschijnen er nieuwe boeken over seksueel misbruik. Wat is er te schrijven dat we nog niet weten? De publicaties van de laatste tien jaar overziende, valt er een tendens waar te nemen. De pas verschenen gids voor verwerking ”Als je misbruikt bent” valt op door eenvoud en doeltreffendheid.

In eerste instantie waren publicaties vooral bevlogen en verontwaardigd van toon. Hulpverleners 'ontfermden' zich over slachtoffers. Met een zeker optimisme schreven zij over de mogelijkheden tot herstel. Wat later kwamen egodocumenten, waarin slachtoffers hun ervaringen op schrift stelden. Hulpverleners hadden inmiddels ontdekt dat de behandeling van slachtoffers van seksueel misbruik gecompliceerder is dan aanvankelijk werd gedacht. Ook kwam langzamerhand de dader meer in beeld.

Momenteel zijn de publicaties over de mogelijkheden van hulp bij seksueel misbruik wat bescheidener. Het is een goede zaak dat in de vorming van nieuwe ideeën, van nieuwe behandelmogelijkheden, de ervaringen van de afgelopen jaren een plek krijgen. Zo is men op grond van de behaalde resultaten genuanceerder gaan denken over het meersporenbeleid, waarbij hulpverlening aan verschillende betrokkenen in eerste instantie gescheiden van elkaar en individueel was. Momenteel doet men –goede– ervaringen op met een meer systeem(gezins)gerichte aanpak.

Instructies
Er lijkt geen einde (aan) te komen... Zolang er nog steeds –soms op grote schaal– sprake is van seksueel misbruik is dit terecht. De kracht van ”Als je misbruikt bent” ligt vooral hierin dat auteur Fréderike Geerdink enerzijds duidelijke uitleg geeft over de gevolgen van seksueel misbruik en de manier waarop hiermee omgegaan kan worden. Anderzijds geeft het de ruimte aan iedereen die ermee gaat werken om dat te doen vanuit de eigen positie. Mijns inziens kan iedereen zijn voordeel doen met de aanwijzingen in deze gids. Iemand die voor het eerst het misbruik en de gevolgen daarvan daadwerkelijk onder ogen ziet, zal met de instructies iets anders doen dan iemand die er al verschillende keren over heeft gepraat. Iedereen kan er op eigen niveau iets aan hebben.

Het boek is geschreven voor vrouwelijke slachtoffers. „Deze keuze is vooral gemaakt, omdat de gevolgen voor mannen en jongens deels anders zijn en de verwerking daarom een apart boek verdient... Ondanks dat zijn er natuurlijk veel overeenkomsten tussen de gevolgen van seksueel misbruik van vrouwen en mannen. Daarom zal dit boek ook voor mannelijke slachtoffers bruikbaar zijn.”

De gids geeft, behalve de nodige informatie, de mogelijkheid zelf aan de slag te gaan met opdrachten. Dit zijn vooral schrijfopdrachten. Eerst wordt aandacht besteed aan de manier waarop je dat kunt doen en welke grenzen je in acht moet nemen. Er wordt vermeld dat het moeilijk kan zijn om iemand anders bij je eigen verwerkingsproces te betrekken. Tegelijkertijd geeft de auteur handvatten voor de manier waarop je kunt leren anderen te vertrouwen en hoe je een netwerk om je heen kunt bouwen.

Confrontatie
Deze gids behandelt wat de verwerking van seksueel misbruik betreft drie fases: bewust worden, uiten en herstellen. Bewust worden: „Behalve bepalen wat er gebeurd is, is deze fase er vooral óók een van bewustwording van de invloed die het misbruik op je leven heeft en heeft gehad. Ook krijg je in deze fase zicht op de manieren die je tijdens het misbruik staande houden. Een confronterende, maar verhelderende fase.” In dit hoofdstuk gaat het onder andere over het nemen van het besluit te gaan verwerken, over herbeleving en vermijding, vertrouwen op je herinneringen, gevolgen van het seksueel misbruik en het omgaan met crises.

Uiten: „Om je ervaringen te kunnen verwerken moet je leren gevoelens, zoals verdriet, angst, woede en schuld- en schaamtegevoel te uiten en ze niet langer te onderdrukken. Heb je tijdens de eerste fase nog vaak gedacht dat de situatie uitzichtloos was en je er nooit overheen zou komen, in deze fase zul je na verloop van tijd waarschijnlijk merken dat de pijn minder wordt.”

In deze fase wordt door opdrachten geleerd met verschillende gevoelens om te gaan. Het belang van praten komt aan de orde en de vraag waarom confrontatie met de dader juist wel of niet goed voor je is. Ook vergeving is een thema dat bij deze fase hoort. De schrijfster heeft oog voor de religieuze aspecten van vergeving, hoewel ze die inhoudelijk niet uitwerkt. „Voor hulp bij verwerking voor mensen die godsdienstig zijn, zijn er speciale adressen te vinden in hoofdstuk 5.”

Slachtoffer af
De derde fase ten slotte is die van herstel. Aan de orde komen het leren weer op je eigen gevoel te vertrouwen, houden van je lichaam, zelfvertrouwen, voor jezelf opkomen en slachtoffer af zijn. „In deze laatste fase gaat het erom je te concentreren op allerlei processen die je in de vorige fase van het verwerkingsproces al in gang hebt gezet. Je maakt een begin met het loslaten van oude patronen en je leert nieuwe vaardigheden aan.”

Het boek eindigt met praktische hoofdstukken waarin op een realistische manier wordt besproken wat een hulpverlener voor je kan doen, wat de politie voor je kan doen en waar je terecht kunt voor hulp en advies. Deze gids voor verwerking kan ik van harte aanbevelen aan zowel slachtoffers van seksueel misbruik als hulpverleners, pastores en allen die van nabij met slachtoffers te maken hebben.