Verwarring,
verstarring,
verlamming

K ning Midas had een geheim. Een diep geheim. Niemand mocht het weten. Maar in de verlatenheid van een rietlandschap, ver van alle mensen die het zouden kunnen horen, wilde de koning zelf zijn geheim hardop zeggen. Vanaf dat moment kon iedereen wanneer een zachte bries het riet deed ruisen, horen hoe het riet in de ritseling fluisterde: Koning Midas heeft ezelsoren, koning Midas heeft ezelsoren...

Vandaag leven wij met het geheim van de onmacht die de samenleving doortrekt. Dat is de mening van W. C. D. Hoogendijk, die hij ventileert in zijn boek ”Onze verwarrende wereld en wij”.

Vanzelfsprekendheden
Wij bevinden ons volgens de auteur in een periode van „een ingrijpende omslag in de cultuur.” Vanzelfsprekendheden verdwijnen, uitzichtloze scenario's doemen op en „de nieuwe wereld blijft onontdekt achter de horizon.”

Het einde van een tijdperk dient zich op alle terreinen van het leven aan. Traditionele staatsverbanden zijn niet langer onaantastbaar en stijlkenmerken van onze cultuur vervagen. Zelfs geloofszekerheden hebben niet meer de autoriteit van vroeger dagen: „Wij geloven nog wel wat ons sinds generaties is overgeleverd, maar meer bij gebrek aan beter dan uit innerlijke overtuiging.”

Dit laatste is uiteraard een persoonlijk gevoel, maar Hoogendijk gaat verder door te stellen dat bij de bloedige veldslagen door Israël, zoals beschreven in het Oude Testament, „de term genocide bij ons opkomt (...), wij er het liefste aan voorbijgaan dat dit het begin is van de christelijke religie.”

Fundamentalisme
Dit vasthouden aan wat ons vertrouwd is geworden, verschijnt in de christelijke cultuurkring „in de gestalte van wat wij fundamentalisme zijn gaan noemen. Het gaat dan om het in ere houden van de onaantastbaarheid van de Woordopenbaring. Het Vaticaan, de conservatieve vleugel in het protestantisme zijn daarvan gezichtsbepalende krachten.”

Deze levenshouding ligt volgens Hoogendijk aan de basis van het verzet van de Gereformeerde Bond tegen het samen op weg gaan van de Hervormde Kerk met de Gereformeerde en de Lutherse Kerken.

Dit type fundamentalisme geeft stabiliteit, zekerheid en kracht, erkent Hoogendijk. Hij ziet overeenkomsten én verschillen met het Joodse en islamitische fundamentalisme. Deze laatste twee groepen willen van een scheiding van kerk en staat niet weten, het christendom heeft die kloof aanvaard. Wel „springt er een vonk van herkenning over, namelijk dat het fundamentalisme ginds wel eens naar zijn aard hetzelfde zou kunnen zijn als het fundamentalisme hier.”

Moet de deprimerende eindconclusie nu zijn dat wij afwachten hoe onze wereld zich verder ontwikkelt? Hoogendijk is overtuigd dat het ontwikkelen van „strategische concepties om creatief in te grijpen in de cultuurovergang” wel degelijk zin heeft.

Dialoog
Voor vier stappen vraagt de auteur de aandacht: het aangaan van de interculturele dialoog, een tolerante levenshouding, de door de traditie geijkte voorstellingen van het lijden op hun betekenis voor de huidige cultuur te toetsen en het besef dat wij van de heersende elite weinig te verwachten hebben.

Het komt er volgens de auteur op aan „dat de basis het moet aandurven de eigen positie in het heden onder ogen te zien.” Het besef dat christenen op aarde een gast en een vreemdeling zijn komt helaas weinig uit de verf.