Kortsluiting tussen moeder en kind is bron van problemen

Persoonlijkheid en opvoeding

Opvoeding is niet iets wat je achter je laat als je volwassen wordt. Je neemt je opvoeding mee. Ook de gebreken daarin. Een moeder heeft een belangrijke rol in de vorming van de persoonlijkheid van haar kind. Helaas verloopt de relatie met een moeder niet altijd vlekkeloos. Je ervaart geen verbondenheid met haar. Je bent in haar ogen nog altijd een kind. Je voelt je schuldig omdat je niet aan haar wensen of verwachtingen voldoet. Je bent teleurgesteld omdat ze altijd zo met zichzelf bezig is. ”Jij en je moeder” gaat op deze problemen in.

Dit boek over de relatie met je moeder is geschreven door twee psychologen met een eigen praktijk in Amerika. Zij komen vaak volwassenen tegen met problemen die terug te voeren zijn op het tekortschieten van de moeder. Aan de hand van zes onderscheiden moedertypes wordt duidelijk wat er kan ontbreken in de opvoeding en welke consequenties dat later heeft. Hoewel dit niet vermeld wordt, is de lijst niet compleet. Er zijn meer moedertypes dan alleen de Schijnmoeder, de Porseleinen-pop-moeder, de Regelmoeder, de Trofeemoeder, de Nog-steeds-de-baas-moeder en de American-express-moeder. Er wordt geen echt positief moedertype neergezet, terwijl dat gelukkig wel bestaat. Na het boek gelezen te hebben, weet je zelfs hoe ze eruitziet. Je leert haar kennen als uiteengezet wordt aan welke behoeften een moeder tegemoet moet komen.

Op een inzichtelijke manier leggen de auteurs uit hoe een moeder het kind stuurt en hoe ze patronen doorgeeft. Bijvoorbeeld bij het beheersen van gevoelens. Een kind komt naar zijn moeder toe met gevoelens waar het zelf geen raad mee weet. Moeder moet het oplossen. Of het nu om angst voor jongens op straat gaat of om een valpartij. Moeder leert door haar reactie het kind hoe het kan reageren. Een moeder die erg ontdaan is van een schram op de knie, geeft hiermee aan haar kind door dat een schram iets vreselijks is. Een moeder die beheerst maatregelen neemt, zal haar kind leren dat je na een pleister of zalf gewoon verder kunt spelen.

Afhankelijkheid
De auteurs zoeken hun vertrekpunt in de Bijbel. Ze stellen dat kinderen hun vader en moeder echt moeten verlaten om volwassen te worden. Problemen in relaties brengen ze in verband met het nog afhankelijk zijn van de moeder. Het is knap hoe de auteurs de nog bestaande afhankelijkheid binnen de verschillende types bloot leggen. Ze putten uit een groot aantal voorbeelden, wat het boek prettig leesbaar maakt.

Er wordt geen beschuldigende vinger uitgestoken naar de moeder die tekortgeschoten is. Je moet haar accepteren zoals ze is en niet verlangen naar iets wat ze niet kan geven. Een moeder die bijvoorbeeld niet op de emotionele behoefte ingegaan is toen het kind klein was, zal het later ook niet kunnen. Je bent er zelf verantwoordelijk voor hoeveel invloed zij op je heeft. Je moet zelf grenzen stellen, wat voorkomt dat je keer op keer teleurgesteld wordt.

Je bent er niet als je een meer bevredigende verhouding met je moeder hebt. Waarin je moeder tekortgeschoten is, moet nog ingehaald worden. Alleen dan kunnen verkeerde patronen doorbroken worden. Een voorbeeld. Iemand met een xxregelmoeder kan leren zich te onttrekken aan haar allesbeheersende invloed. Maar hij kan moeite hebben om een hechte liefdesrelatie op te bouwen, waar hij erg naar verlangt. Telkens als een relatie intiemer wordt, ebben zijn gevoelens van liefde weg. Hoe komt dat? „Als je opgroeit met het gevoel dat je moeder je stuurt, leer je bang te zijn voor intimiteit en gehechtheid.” Deze man moet ”nee” leren zeggen. Zijn moeder heeft zijn ”nee” vroeger niet geaccepteerd, maar legde haar wil op. Hij moet door ervaring leren dat een hechte relatie niet betekent dat je je eigenheid moet verliezen. Daar is hij juist zo bang voor.

Bemoederen
De vertaler heeft het woord ”bemoederen” gekozen voor het omgaan van de moeder met haar kind. Bemoederen heeft in ons taalgebruik een negatieve klank. Het heeft iets van overdreven koestering of zorgzaamheid in zich. Als er gesteld wordt dat je opnieuw bemoederd moet worden, dan is dat positief bedoeld. Al blijft het wel vreemd aandoen als je goede vrienden moet zoeken die je opnieuw gaan bemoederen. Of bij gebrek aan vrienden die zich daarvoor beschikbaar stellen, een therapeut. Het viel me op dat ervan uitgegaan wordt dat er gemakkelijk vrienden beschikbaar zijn om de intensieve bemoederende rol op zich te nemen. Misschien ligt dit makkelijker in het Amerikaanse evangelische milieu waarin de schrijvers zich bewegen dan in onze nuchtere cultuur.

De bemoederende rol die nodig is, verschilt per persoon. De een heeft een vriendin nodig die haar onvoorwaardelijk steunt en meevoelt met haar gevoelens. Een ander heeft juist iemand nodig die kritische vragen stelt om hem zelf te laten nadenken. Zijn moeder dacht altijd voor hem, maar dat voldoet niet langer. Zo heeft ieder type zijn eigen aanpak nodig. Het vraagt van 'nieuwe moeders' een grote beschikbaarheid.

De auteurs wijzen erop dat mensen de neiging hebben juist dat te ontwijken wat ze nodig hebben. Iemand die bijvoorbeeld door haar moeder altijd gezien is als een trofee, heeft moeite om haar minder goede eigenschappen te accepteren. Zij was altijd alleen maar geweldig in de ogen van haar moeder en de slechte kanten zag ze gewoon niet. Nu heeft zij een vriendin nodig die haar leert minder goede kanten te erkennen, hoe pijnlijk het in eerste instantie ook is. Een kind dat liefdevolle aandacht tekortgekomen is, zal moeite hebben om in een relatie liefde te ontvangen en iets van zichzelf te laten zien.

Vader
In dit boek gaat het vrijwel uitsluitend over de moeder. De vader komt alleen ter sprake als figuur die de hechte relatie met de moeder losmaakt. Het lijkt me dat vaders ook hun aandeel hebben in de vorming van hun kind. Ik ben benieuwd hoe de auteurs dit zien. Ook vraag ik me af hoe het plaatje eruitziet als de rol van man en vrouw minder traditioneel ingevuld worden.