Ouders mogen soms
achteroverleunen

Ouders hebben vaak de neiging kinderen te behoeden voor mislukkingen. Ze staan vaak –ongevraagd– klaar met goede raad. Vaker nog moet een kind het precies zo doen als zijn ouders zeggen. Zij hebben toch recht van spreken? Want door hun ervaring van twintig, dertig jaar hebben ze veel inzichten opgedaan. Het is niet nodig dat Jantje dezelfde fouten maakt als zijn ouders lang geleden. De auteurs van ”Opvoeden met liefde en logica” stellen dat ouders hun kinderen juist niet zoveel mogelijk moeten beschermen tegen mogelijke fouten. De gevolgen van verkeerde inschattingen zijn de beste leermeesters. Ouders kunnen daar nooit aan tippen.

Dit boek is verrassend omdat het een heel andere aanpak biedt dan veel gangbare opvoedingsboeken. Vaak gaat het daarin over het belang van onbevooroordeelde liefde. Er komt bijvoorbeeld aan de orde dat ouders begripvol en invoelend moeten reageren als er iets niet lukt bij hun kinderen. En dat ouders hun kinderen moeten beschermen tegen gevaren die ze zelf niet overzien. Vaak komt het belang van consequent zijn aan de orde. En hoe belangrijk een goed voorbeeld en positieve aandacht is om goed gedrag te stimuleren.

Al deze dingen vinden we ook terug in het boek ”Opvoeden met liefde en logica”. Toch is het een heel ander boek. Omdat vanaf het begin afgerekend wordt met de gedachte dat ouders moeten beslissen voor hun kinderen. Ouders kunnen het wel beter weten, maar kinderen kunnen het beste zelf uitvinden wat goed is.

Jas aan
Een voorbeeld uit het leven van alledag. Marietje krijgt het advies haar jas aan te doen omdat het buiten koud is. Ze hoeft zelf niet na te denken. Zij ontwikkelt niet de zelfstandigheid om in te schatten of ze wel of geen jas aan moet. „Fout”, zeggen de auteurs. Laat een kind maar merken dat het zonder jas te koud is. Een les in kou lijden zal ervoor zorgen dat het zelf gaat bepalen wat het nodig heeft en dat het zelf verantwoordelijkheid neemt.

Ouders moeten niet beslissen, maar wel keuzemogelijkheden aanreiken. Als Marietje hoort dat ze kan kiezen uit de gele of de rode jas, moet ze nadenken. Ze denkt er even niet aan dat ze helemaal geen jas aan wilde. Een kind dat nadenkt, verzet zich meestal niet. Logisch eigenlijk. Volwassenen houden er ook niet van om gedicteerd te worden!

Het aanreiken van keuzes stimuleert het nemen van verantwoordelijkheid voor de beslissing. Als je zelf gekozen hebt voor een alternatief, motiveert dat.

Natuurlijk kan een klein kind niet overzien of iets gevaarlijke consequenties heeft. Daarom moeten ouders alleen keuzes aanreiken die geen onoverkomelijke gevolgen hebben. Het principe van zelf verantwoordelijkheid dragen is van jongsaf aan toepasbaar. Hoe jonger ze bepaalde lessen leren, hoe kleiner over het algemeen de consequenties moeten zijn. Bij het groter worden zal een kind meer zeggenschap krijgen en zal het uiteindelijk zelf steeds meer verantwoordelijkheid moeten nemen. Makkelijk als je dan al veel hebt geleerd!

Vergeten tas
Als je als ouder het idee hebt dat je kind dingen niet goed doet, moet je niet automatisch ingrijpen. Geen vergeten tassen nabrengen bijvoorbeeld. Het kind is het zelf vergeten, dan moet het ook zelf de gevolgen daarvan ondervinden.

Dat brengt op een ander belangrijk thema: het onderscheiden voor wie iets een probleem is. Kinderen zijn er niet bij gebaat als ouders zich hun probleem eigen maken. Vaak is een probleem van een kind binnen de kortste keren het probleem van de ouders. Zij proberen het op te lossen.

De auteurs zien dit niet als de juiste manier, omdat een kind daarmee geen verantwoordelijkheid leert dragen voor zijn eigen probleem. Een kind kan dan altijd terugvallen op een ouder die het wel voor hem opknapt. Er kan maar één iemand de eindverantwoordelijkheid dragen.

Wat ouders wel moeten doen als zich een probleem voordoet? Begripvol ingaan op de moeilijkheid en in ieder geval niet verwijten, ook al is het probleem nog zo duidelijk een consequentie van eigen gedrag. Geen adviezen geven, maar wel vragen wat hij eraan denkt te doen. Dit activeert het probleemoplossend vermogen van het kind. Kinderen die iets gedicteerd krijgen, reageren vaak met verzet. Een eigen oplossing mogen bedenken, stimuleert het zelfvertrouwen. Het kind voelt dat de ouder er vertrouwen in heeft dat hij ook wat kan.

Als je je neus flink stoot, dan weet je dat je het voortaan anders moet doen. Opvoeden met liefde en logica is soms achterover leunen en de praktijk haar lessen laten leren.

Strakke regels
Dat is niet het enige. De auteurs stellen dat er in de opvoeding strakke regels nodig zijn. Het maakt wel verschil wélke regels: kinderen onderscheiden heel goed regels die een ouder wel en niet kan afdwingen.

Over het algemeen zijn kinderen sterk in het uitstellen van taken. Hoe zorg je ervoor dat er toch gebeurt wat je wilt? Ouders verliezen vaak de strijd in het eisen van goed gedrag van een kind dat dwars is. Daarom geven de auteurs aan dat ouders alleen regels moeten stellen waarin ze zelf de hand hebben. Bijvoorbeeld een regel over het tijdstip waarop iets gebeurd moet zijn. Als je je kamer niet hebt opgeruimd als we gaan eten, eet je deze keer niet mee. Ook kunnen er regels gesteld worden over waar iets gebeurt. Gedrag dat je niet aanstaat, moet een kind dan maar buiten de huiskamer vertonen.

Er zijn basale opdrachten waar een kind naar moet luisteren, zoals ”ga”, ”kom” en ”blijf”. Een ouder moet zijn gezag uitoefenen en mag gehoorzaamheid aan deze opdrachten eisen. Dit vormt de basis onder opvoeding met liefde en logica. Als er geen basale gehoorzaamheid aan te leren is, ontstaat een onwerkbare situatie. Het is dan niet verwonderlijk dat (uitsluitend) in dit verband verwezen wordt naar professionele hulpverlening.

Niet zielig
Door met liefde en logica op te voeden, kunnen ouders hun energie sparen. Eén keer iets zeggen is voldoende, anders volgt er een consequentie. Al lezend wordt duidelijk dat medelijden een grote sta-in-de-weg is om lessen te leren. Je vindt een kind zielig dat geen eten krijgt, of een dag op zijn kamer moet blijven. Gelukkig raden de auteurs opvoeders aan om grenzen in acht te nemen en een kind maar één keer honger te laten lijden. Of te laten betalen. Dat laatste komt voor wanneer een kind voor straf niet mee mag met zijn ouders en er oppas moet komen. Voor de kosten draait het kind op. Ik kan me niet voorstellen dat dit zo functioneert in Nederland. Dat is ook niet erg, want het logische principe dat een kind niet mee mag nadat het zich elders heeft misdragen, is duidelijk genoeg. Al is het wel moeilijk om een consequentie te vinden die afschrikt, wanneer die van het betalen van de oppas niet voorhanden is.

Huiswerk
Ongeveer de helft van het boek bestaat uit het bespreken van problemen waarover ouders zich het hoofd kunnen breken. Het zullen voor velen herkenbare, lastige situaties zijn, zoals het zich vervelen, ruziën op de achterbank en het uitstellen van het maken van huiswerk. Veelal lijkt de aanpak van de auteurs een manier te zijn die een oplossing biedt. Al heb ik hier en daar wel vragen over de toepasbaarheid van hun aanpak.

Zo houd ik vragen bij het geheel overlaten van het huiswerk aan kinderen omdat alleen een negatief gevolg (een slecht cijfer) hen zou kunnen motiveren. Verder worden relatief weerloze kinderen niet genoemd. Wat als ze worden gepest? Dan zijn er geen logische consequenties die een kind sterker maken, maar duikt het vaak al maar dieper in een negatieve spiraal.

Als twee kinderen ruziën, moeten die volgens de auteurs met hun ruzie alleen worden gelaten totdat ze er zelf uitkomen. Dat lijkt me niet altijd een succes. Dan geldt het recht van de sterkste, dat meestal iets anders is dan respect tonen voor een ander. Kinderen leren mijns inziens meer van het rustig bespreken van het conflict, waarbij ouders vanuit christelijke normen en waarden handvatten voor de toekomst bieden.

Als je door de Amerikaanse toonzetting en situering heenkijkt, levert dit boek veel boeiende en bruikbare inzichten op. Na lezing vind je het begrijpelijk dat sommige dingen bij een doorsnee opvoeding lastig blijven omdat de aanpak niet doeltreffend is. Gelukkig is het boek zo praktisch en duidelijk dat je je opvoedingsstrategie kunt aanpassen.