Schuldig in eigen ogen

”Zonder genade” haakt aan bij recente gebeurtenissen in de werkelijkheid. De manier waarop de hoofdpersonen van het boek –Franka en Phinus– hun enige zoon Jem verliezen, doet onmiddellijk denken aan de schietpartij in café Bacchus in Gorinchem, waar in januari 1999 twee meisjes om het leven kwamen.

Hoe verwerken Franka en Phinus het zinloze geweld dat hun overkomen is? Die vraag staat centraal in ”Zonder genade”. Franka wil huilen en praten, een stille tocht organiseren en een mooie grafsteen uitzoeken. Phinus is anders. Hij praat niet, hij wil vergelding. In de loop van het boek zoekt zijn woede op allerlei manieren een uitweg, aanvankelijk in de richting van de omstanders, de dader, en iedereen die hij toevallig tegenkomt. Later pas ontdekt hij dat hij het uiteindelijk op zichzelf gemunt heeft. Hij voelt zich namelijk verantwoordelijk voor Jems dood.

Dat hij in de loop van het boek ook nog even een relatie met Jems vriendinnetje heeft, waaruit een onverwachte zwangerschap en een mogelijke abortus voortvloeien – dat is wat mij betreft iets te veel verwikkeling. Maar de hoofdlijn van het verhaal blijft ijzersterk. Indrukwekkend weet Dorrestein te beschrijven hoe Phinus vecht met zijn schuldgevoelens, hoe hij langzamerhand zijn greep op de werkelijkheid verliest –chaos en zinloosheid kan hij niet accepteren–, hoe hij van Franka vervreemdt omdat ze niet langer deelgenoot mag zijn van zijn gedachten. Pas aan het eind van het verhaal begint bij Phinus de verwerking, als hij zich eindelijk in een positie gemanoeuvreerd heeft waarin hij gestraft zal worden.

”Zonder genade” is een religieus boek: het gaat over schuld en boete, verzoening en overgave. Is het dus een christelijk boek, zoals de recensies in bijvoorbeeld de Leeuwarder Courant en CV Koers suggereren? Ik denk het niet. Het christendom heeft immers alles te maken met Christus en Hij is in dit verhaal niet aanwezig. Mensen moeten zelf in het reine komen met hun schulden, dat is de boodschap van Renate Dorrestein. Zonder genade.

Dat neemt niet weg dat ze een boek geschreven heeft dat de lezer aan het denken zet. Over werkelijke en vermeende schuld, over toeval en voorzienigheid, over relaties en religie, over de zin van het bestaan. Dorrestein schrijft niet vanuit de zinloosheid, ze stelt meer dan menig christenauteur de grote thema's van het leven aan de orde. Het lezen van haar boeken is geen vrijblijvend avontuur.