|
Recensie door G. Ligtenberg - 14 februari 2001
Het slagveld als
voornaamste locatie
Een nieuw domein. Zo kondigt uitgeverij De Arbeiderspers een serie literaire werken met oorlogen van de twintigste eeuw als onderwerp aan. „Het slagveld is de voornaamste locatie”, zegt redacteur Aart Aarsbergen. „Maar minstens even belangrijk is de uitwerking van geweld op het individu en de manier waarop de auteur dit weet te verwoorden.” Volgende week dinsdag verschijnen de eerste twee delen van Oorlogsdomein: ”Geslacht” van Frederic Manning over de Eerste Wereldoorlog en ”Vergelding” van Gert Ledig over de Tweede Wereldoorlog.
Oorlogsdomein is de derde serie die De Arbeiderspers in een vergelijkbare formule op de markt brengt. In de klassieke reeks Privé-domein publiceert de Amsterdamse uitgever al sinds de jaren zestig „enerverende egodocumenten uit de wereldliteratuur”. In de serie Open domein worden monumentale levensbeschrijvingen uitgegeven.
Kenmerk van de 'domeinen' is de zeer persoonlijke inkleuring van het verhaal. Blijkbaar is de moderne, individualistisch ingestelde mens toch –of: juist– geïnteresseerd in de ervaringen van anderen. Het subjectieve verhaal spreekt meer tot zijn verbeelding dan de objectieve, wetenschappelijk verantwoorde, evenwichtige beschrijving. De hedendaagse lezer wil meevoelen, meebeleven, misschien zelfs meelijden.
De serie Oorlogsdomein voorziet ruimschoots in die behoefte. De eerste twee delen confronteren de lezer op een onthutsende wijze met de waanzin die oorlog heet. Toch wil Aart Aarsbergen –hij is historicus– niet op een goedkope manier een commercieel slaatje slaan uit het leed dat anderen overkwam. „De serie is uit een literair oogpunt opgezet. Het gaat er niet om te laten zien hoe fijn en opwindend het was in oorlogstijd. Ik heb de leuke kanten ervan niet kunnen ontdekken.”
Smullen
Het is niet de bedoeling dat de lezers bij de open haard lekker gaan smullen van allerlei gruwelen die op het slagveld plaatshadden?
„Oorlog is een interessant fenomeen, dat –helaas– onlosmakelijk is verbonden met het menselijk bestaan. Dergelijke ingrijpende gebeurtenissen hebben hun invloed op de mens: op de soldaat in de loopgraaf, maar ook op zijn vrouw die thuis is gebleven, ver van het front. Wat doet oorlog met zulke mensen? In de serie Oorlogsdomein draait het om de literaire verwerking van dit gegeven. De boeken geven een beeld van de menselijke conditie in buitengewone omstandigheden en dat maakt ze interessant.”
Het begrip ”oorlog” wordt niet te ruim geïnterpreteerd. „Het gaat in deze serie om de daadwerkelijke oorlogshandelingen. Dus boeken over de holocaust of over kampen in Rusland nemen we niet op. Verder komen alleen oorlogen uit de twintigste eeuw in aanmerking, waarbij de nadruk zal vallen op de beide wereldoorlogen.”
We kunnen dus ook literaire werken over bijvoorbeeld de recente oorlog in Bosnië verwachten?
„Dat zal niet zou gauw gebeuren. De serie Oorlogsdomein heeft iets beschouwends, er zit een historische component in. De oorlog in Bosnië draagt nog niet het patina van het verleden. Een boek over de Vietnamoorlog past om die reden wel in de reeks. Toch valt de nadruk op West-Europese schrijvers. Met hen is de binding in ons land nu eenmaal het grootst. Daarbij komt dat de Eerste Wereldoorlog een wat vergeten periode in onze geschiedenis is, terwijl de impact ervan ook op ons land erg groot was.”
Fascinerend
Oorlogen blijven fascineren, weet de redacteur van de Arbeiderspers. „Oorlog brengt extremen in de mens naar boven, zowel in goede zin – moed, als in slechte – geweld. Oorlog toont de mens in zijn naakte bestaan en brengt morele vragen van goed en fout naar voren. Daarom is het een onderwerp dat in de literatuur altijd aandacht zal behouden. Het raakt aan de kern van ons mens-zijn.”
Als redacteur probeert Aarsbergen zowel bekende als onbekende werken voor het voetlicht te brengen. „Dat is het voordeel van een reeks. Je kunt werken uitgeven die als losstaande titels nooit meer aandacht zouden hebben gekregen. Wat mij voor ogen staat is de afwisseling van beroemde titels met werk dat ten onrechte in de vergetelheid is geraakt. Dus zowel ”Im Westen nichts Neues” van Remarque als ”Geslacht” van Frederic Manning. Op die manier krijg je een soort stepping-stone-effect, waarbij de lezer van een bekend werk naar een minder bekend werk stapt.”
De Eerste Wereldoorlog krijgt relatief veel aandacht. Zowel ”Geslacht” (deel een), als ”Het vuur” van Henri Barbusse (deel vier) gaan er over. Ook de delen vijf en zes spelen zich af tijdens ”de Grote Oorlog”. Aarsbergen heeft ”En Johnny trok ten oorlog” van Dalton Trumbo en ”Een onweer van staal” van Ernst Jünger voor het vervolg van de serie ingepland.
”Vergelding” van Gert Ledig (deel twee) gaat over de geallieerde vergeldingsacties op Duitsland in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog en ”Vrijwilliger in Spanje” van John Sommerfield (deel drie) is een verslag van een Britse vrijwilliger in de slag om Madrid tijdens de Spaanse Burgeroorlog.
In de toekomst komen boeken in aanmerking als ”Al het andere is dwaasheid” van Peregrine Acland (Eerste Wereldoorlog), ”Een groteske verspilling” van Guy Chapman (Eerste Wereldoorlog), ”Waar moed gedijt” van John Cleary (Tweede Wereldoorlog), ”Fataal Licht” van Richard Curry (Vietnamoorlog), ”Een weg door de winter” van Donald Skinner (Koreaoorlog) en ”Meditaties in groen” van Stephen Wright (Vietnamoorlog).
Heel ouderwets
Aarsbergen wil Nederland niet overvoeren met oorlogsherinneringen. „Daarom blijft de serie bescheiden. Er zullen drie á vier titels per jaar verschijnen. Daarmee gaan we door zo lang er behoefte aan bestaat. Het wordt in ieder geval geen reeks met een open einde, zoals Privé-domein, waarin al zo'n 250 boeken verschenen.” Nadenkend voegt hij eraan toe: „Eigenlijk is het uitgeven van zo'n serie heel ouderwets. Je brengt boeken op de markt die niet zo bekend, maar wel heel waardevol zijn. Wat de markt wil is daarbij minder van belang. Een beperkte groep lezers zal deze bijzondere reeks boeken bij elkaar willen sparen.”
Er is een specifieke doelgroep voor de serie Oorlogsdomein, weet Aarsbergen. „Er zijn mensen voor wie lezen over oorlogen een liefhebberij is. Ze wijzen me soms op bepaalde titels die alleen nog maar antiquarisch verkrijgbaar zijn. Onze promotie-activiteiten zullen we heel precies afstemmen op deze groep. Met een persoonlijke benadering, bijvoorbeeld via direct-mail, proberen we potentiële lezers voor ons project te interesseren.”
|
