Verhalen voor niet-classici

Waar zit onze achilleshiel precies? Wat is een oedipuscomplex? Waar komt de term tantaluskwelling vandaan? Veel begrippen die we dagelijks bezigen, zijn ontleend aan verhalen uit de Griekse mythologie. De bekendste verhalen moet iedereen kennen, vindt classicus Hein van Dolen. In zijn meest recente boekje heeft hij ze herverteld voor niet-classici.

De grootste held onder de oude Grieken was Achilles. Zijn moeder Thetis had hem vlak na zijn geboorte onkwetsbaar gemaakt door hem in het water van de rivier de Styx te dompelen. Had ze hem maar even losgelaten, dan was Achilles helemaal onkwetsbaar geweest. Maar Thetis hield haar zoontje aan zijn hiel vast, en dit bleef de enige plaats op zijn lichaam waar hij verwond kon worden. Later, in de strijd om Troje, werd Achilles inderdaad via zijn rechterhiel om het leven gebracht. De achilleshiel werd de aanduiding voor iemands zwakke plek.

Op deze wijze zijn diverse begrippen terug te voeren tot de oude Griekse vertellingen. Het psychologische concept oedipuscomplex verwijst naar het verhaal van een jongeman die –zonder dit te weten– zijn vader doodt en met zijn moeder trouwt. De tantaluskwelling herinnert ons aan de straf die Tantalus, koning van Lydië, in de onderwereld moest ondergaan voor zijn gruweldaden (hij had zijn zoon gebraden en de goden te eten gegeven). De man werd in een vijver gezet, waarin het water tot zijn lippen stond. Werd hij door dorst gekweld, dan zakte het water en bleef er slechts wat modder rond zijn voeten over.

Thriller
De grote populariteit van de Griekse mythen en sagen onder schrijvers, dichters en kunstenaars in het verleden zal te maken hebben het feit dat de verhalen appelleren aan de grote thema's van liefde, haat, heldhaftigheid, lijden en dood. De goden van de Olympus hebben weliswaar meer fysieke mogelijkheden, maar voor het overige zijn ze behept met dezelfde kwaliteiten en gebreken als het mensdom. De tragische helden gaan op avontuur, voeren oorlog en gaan ten onder aan liefde en bedrog. Ingrediënten die we in een gemiddelde twintigste-eeuwse thriller aantreffen zijn in de Griekse mythen en sagen ruimschoots voorhanden.

Wie oppervlakkig wil kennismaken met de wereld van de Griekse mythen en sagen, kan daarvoor deze uitgave raadplegen. De paragrafen zijn kort en het boek leest gemakkelijk weg. In het voorwoord geeft de auteur het onderscheid tussen een mythe en een sage weer. Hij definieert een mythe als „een min of meer serieuze vertelling die betrekking heeft op de godsdienst en de wereldbeschouwing van een volk.” Een belangrijk verschil met de sage is dat deze stoelt op een historische gebeurtenis, vooral uit het heroïsche tijdperk.

Het eerste deel van het boek beschrijft het ontstaan van de wereld, zoals de Grieken zich dat voorstelden. In hoofdstuk twee trekt de hele godengalerij voorbij, van Zeus tot Pan en van Apollo tot Dionysus. Het derde en het vierde hoofdstuk vertellen over de avonturen van diverse helden en bovenmenselijke figuren, zoals Orpheus en Theseus. Het vijfde hoofdstuk vat de belangrijkste sagen samen, waaronder Homerus' ”Ilias” en ”Odyssee”.