Boekrecensie

Titel: Homerus' Ilias – De wrok van Achilles, vert. H. J. de Roy van Zuydewijn
Auteur: Homerus

Uitgeverij: De Arbeiderspers
Amsterdam, 2000
ISBN 90 295 2163 5
Pagina's: 511
Prijs: ƒ 29,90

Titel: Homerus' Odyssee – De terugkeer van Odysseus, vert. H. J. de Roy van Zuydewijn
Auteur: Homerus

Uitgeverij: De Arbeiderspers
Amsterdam, 2000
ISBN 90 295 2164 3
Pagina's: 407
Prijs: ƒ 29,90

Titel: Odysseia, de reizen van Odysseus, vert. Imme Dros
Auteur: Homerus

Uitgeverij: Athenaeum/Polak & Van Gennep
Amsterdam, 2000
ISBN 90 253 2038 4
Pagina's: 430
Prijs: ƒ 29,95

Titel: Sokrates' leven en dood – Feest (Symposium), Euthyfron, Sokrates' verdediging, Kriton, Faidon; vert. Gerard Koolschijn
Auteur: Plato

Uitgeverij: Athenaeum/Polak & Van Gennep
Amsterdam, 2000
ISBN 90 253 4174 8
Pagina's: 230
Prijs: ƒ 29,95

Titel: Oorlog in Gallië, vert. Vincent Hunink
Auteur: Caesar

Uitgeverij: Athenaeum/Polak & Van Gennep
Amsterdam, 2000
ISBN 90 253 0647 0
Pagina's: 276
Prijs: ƒ 29,95

Titel: Sinds de stichting van de Stad, vert. Hedwig van Rooijen-Dijkman en F. H. van Katwijk-Knapp
Uitgeverij: Athenaeum/Polak & Van Gennep
Amsterdam, 2000
Auteur: Livius
ISBN 90 253 3141 6
Pagina's: 302
Prijs: ƒ 29,95

Titel: Metamorphosen, vert. M. d'Hane-Scheltema
Auteur: Ovidius

Uitgeverij: Athenaeum/Polak & Van Gennep
Amsterdam, 2000
ISBN 90 253 3678 7
Pagina's: 459
Prijs: ƒ 29,95

Titel: Keizers van Rome, vert. D. den Hengst
Auteur: Suetonius
ISBN 90 253 4969 2
Pagina's: 384
Uitgeverij: Athenaeum/Polak & Van Gennep
Amsterdam, 2000
Prijs: ƒ 29,95

Recensie door dr. C. A. de Niet - 15 maart 2000

Klassieke teksten in herdruk

Nog nooit zijn er in Nederland zoveel boeken uit de Oudheid in vertaling beschikbaar geweest als nu. Er is sprake van een soort democratisering van de klassieken. Geschriften waarvan vroeger hooguit de titel in het geheugen van een enkele oud-gymnasiast bleef hangen, zijn nu voor iedereen toegankelijk door een hausse aan nieuwe vertalingen.

Die beschikbaarheid geldt niet alleen voor de werken waarvan iedereen wel eens gehoord heeft, zoals de ”Ilias” van Homerus, maar ook voor de oden van Pindarus in het Grieks; niet alleen voor de ”Aeneis” van Vergilius en de redevoeringen van Cicero tegen Catilina, maar ook voor het Oudromeinse handboek voor het boerenbedrijf van Cato in het Latijn.

Ter gelegenheid van de boekenweek heeft uitgeverij Athenaeum/Polak & Van Gennep uit haar fonds van vertalingen uit het Grieks en Latijn een zestal werken in herdruk laten verschijnen onder het motto ”6 x de klassiekste klassieken”. Het gaat om de ”Odyssee” van Homerus, enkele van Plato's dialogen en de verdedigingsrede van Socrates, het bekende verslag over de ”Oorlog in Gallië” van Julius Caesar, een selectie uit Livius' geschiedschrijving van Rome, Ovidius' ”Metamorphosen” en Suetonius' biografieënreeks ”Keizers van Rome”.

Criterium
Het criterium voor de selectie van deze zes is mij niet geheel helder. Dat Homerus en Ovidius tot de klassieksten van de klassieken behoren is wel duidelijk. Hun poëzie is van dien aard dat zij moeiteloos „de eeuwen omspant”, zoals Ovidius van zijn ”Metamorphosen” zegt, ook in vertaling. Caesar had die hoge positie generaties lang, dankzij zijn status als zogeheten beginauteur voor het Latijn op de gymnasia, maar ik heb de indruk dat de informatie over de Romeinse verovering van Gallië tegenwoordig door de schooljeugd eerder aan een niet onvermaarde reeks stripverhalen ontleend wordt dan aan Caesars werk. Dat Suetonius' biografieën vol achterklap en anekdotiek, naar het oordeel van de uitgeverij althans, tot het summum van de klassieke geschriften behoort, verbaast mij enigszins.

De keuze van de omslagillustratie is uiteraard een kwestie van smaak, waarover men nu eenmaal twisten kan. Die voor Ovidius' ”Metamorphosen” past mijns inziens beter bij een uitgave van zijn liefdesverhalen. En wat een detail uit het schilderij van Gerard David over de doop van Christus met Odysseus' reizen van doen heeft, is mij een raadsel.

Homerus
Ook uitgeverij De Arbeiderspers heeft herdrukken van Homerus in de aanbieding. H. J. de Roy van Zuydewijn vertaalde in 1980, respectievelijk 1992 de heldendichten ”Illias” en ”Odysseia” van Homerus in de dichtmaat, de dactylische hexameter, waarin ook de oorspronkelijke Griekse tekst is geschreven.

Het is een knappe prestatie om de vertaalde tekst zo dicht mogelijk bij de bron te houden, ook in de dichtvormen. Terecht heeft men De Roy van Zuydewijn daarvoor lof toegezwaaid. Anders dan bij een prozavertaling of een weergave in vrijere versvormen kan de lezer van deze Nederlandse vertaling ook de mede op de versvormen gebaseerde argumenten in de veelbesproken kwestie van het auteurschap enigszins op waarde schatten.

Over bepaalde aspecten van het homerische taaleigen, zoals het muzikale beginsel van de versvorm en de voor Homerus zo kenmerkende vaste toevoegingen (epitheta), en over de homerische waardenschaal van goed en kwaad in de oorlog gaat de inleiding op de ”Ilias”-vertaling. Die van de ”Odyssee” gaat over de Homerus-kritiek, de auteurskwestie (heeft er wel een dichter Homerus bestaan en zo ja, heeft hij dan werkelijk zelf die duizenden verzen lange epen gedicht?), de orale traditie en de verstechniek van de hexameter. Deze inleidende studies bieden een goede samenvatting van de vakliteratuur over de behandelde kwesties. De beide delen presenteren het begin van de Europese literatuur, dat eeuwenlang als ijkpunt voor de beoordeling van literaire kunst gegolden heeft, op een toegankelijke en verantwoorde wijze.