Volgens handboek van Fee kost preekvoorbereiding tien uur

Keukenwerk in de pastorie

”Exegese van het Nieuwe Testament” van Gordon D. Fee wil een hulp zijn voor pastores, voorgangers en evangelisten bij de voorbereiding van hun preek en bijbelstudie.

”Exegese, exegese en nogmaals exegese!” Een bekend woord van Karl Barth, uitgesproken vlak voordat hij Bonn moest verlaten (1935). Maar wat is exegese? Het is „het historisch onderzoek naar de betekenis van een bijbeltekst”, maar „dat is geen doel op zichzelf. Exegese moet voortdurend de toepassing op het oog hebben”, aldus Gordon D. Fee, de bekende hoogleraar Nieuwe Testament aan het Regent College te Vancouver, in zijn boek over de exegese van het Nieuwe Testament. Zijn boek wil een hulp zijn voor pastores, voorgangers en evangelisten bij de voorbereiding van hun preek en bijbelstudie. Hoe verwerk ik wat ik in de literatuur heb gevonden, het 'keukenwerk', tot een heldere presentatie? In zijn eerste hoofdstuk stelt Fee ”Richtlijnen voor de exegese, een stappenplan” aan de orde. Het gaat om vragen zoals: Met welk soort literatuur heb ik van doen als ik met een tekst uit het boek Openbaring bezig ben? Welke retorische elementen zijn er te vinden in een brief van Paulus? Het volgende hoofdstuk, ”Exegese en de grondtekst”, is een erg technisch hoofdstuk over structuuranalyse, het vaststellen van de tekst, het bestuderen van de grammatica, woorden, de historisch-culturele achtergrond en het bestuderen van een perikoop. Verder komen ”Exegese in de preekvoorbereiding” en ”Hulpmiddelen en naslagwerken” aan de orde. Het boek wordt afgesloten met registers van auteurs- en tekstverwijzingen.

Literatuur
Al met al een heldere wegwijzer voor beginners, ook voor wie de grondtaal van het Nieuwe Testament niet beheerst maar wel het Griekse alfabet kent. Het is ook een goede opfrisser voor gevorderden. Alleen al de uitvoerige uiteenzetting over hoe men met het tekstkritisch apparaat van de jongste uitgave van het Griekse Nieuwe Testament –Nestle-Aland, 27e druk– dient om te gaan, is een voltreffer. Verder noem ik nog enkele praktische adviezen als: plaats een tekst altijd tegen de literaire, historische en geografische achtergronden van de tekst in dat bepaalde bijbelboek, maar ook tegen de achtergrond van heel de bijbelse boodschap, en bepaal de inhoud van zijn boodschap in het geheel van de bijbelse leer.

Een van de sterke kanten van dit boek vind ik de literatuuraanwijzingen. De Nederlandse bewerkers hebben bovendien de adviezen van Fee aangevuld met een bibliografie die voor de Nederlandse gebruiker up-to-date is, vooral uit evangelische hoek. Daarnaast helpen de softwareprogramma's de huidige bijbelwetenschapper enorm om binnen de kortste keren te beschikken over de gewenste gegevens. Van belang is natuurlijk wel hoe men met het materiaal omgaat, zoals met de woordenboeken van W. Bauer en G. Kittel en met concordanties. En ook dat leert Fee ons in zijn boek. Zelf heb ik indertijd bij de bestudering van de eerste brief van Paulus aan Korinthe dankbaar gebruikgemaakt van de diepgravende exegetische studie van Gordon D. Fee over die brief (uitgegeven in de serie The New International Commentary on the New Testament).

Oersaai
Het spreekt haast vanzelf dat ik hoofdstuk drie, ”Exegese in de preekvoorbereiding”, met dubbele belangstelling heb gelezen. Volgens Fee kan een preek in tien uur klaar zijn. Dat komt neer op vijf uur voor de exegese, en vijf uur voor de preekvoorbereiding. Hij schrijft: „Helaas hebben de meeste sprekers niet geleerd hoe zij de vaardigheden die ze in hun theologische opleiding hebben meegekregen kunnen toepassen in de wekelijkse voorbereiding op de preek.” In een preek behoort de voorganger niet te koop te lopen met exegetische vondsten. „Oersaai”, aldus Fee. Laat het belangrijkste overblijven: datgene waarmee de gemeente haar voordeel kan doen. De prediker vergewisse er zich bovendien van welke levensvragen er op basis van de preektekst aan de orde moeten en kunnen komen – van persoonlijke vroomheid tot sociaal gedrag. Het is het beste hele bijbelboeken achter elkaar te behandelen, maar niet voordat men die boeken hoofdstuk voor hoofdstuk hardop heeft gelezen. Of liever gezegd: voorgelezen. Want de Bijbel is tenslotte een echt voorleesboek. En, last but not least, overdenk de tekst in het gebed.

Het boek van Gordon D. Fee heeft zijn diensten bewezen aan talloze universiteiten en hogescholen wereldwijd. Gaarne hoop ik dat deze studie ook onder ons de plaats krijgt die ze verdient.