”Het Genadeverbond” van Schotse theoloog opnieuw vertaald

Boston biedt steun in verwarring

De leer van het genadeverbond staat opnieuw in de belangstelling. Het kan ook niet anders. Al onze ellende is een gevolg van ons deelgenootschap aan Adam. Al ons geluk is een gevolg van ons deelgenootschap aan Christus. Recent kwam een nieuwe Nederlandse vertaling uit van ”Het Genadeverbond” van de Schotse theoloog Thomas Boston.

Zodra de discussie gaat over wie er zalig wordt en hoe men zalig wordt, komt men terecht bij Adam en Christus, bij het werkverbond en het genadeverbond. Een juiste visie op deze twee verbonden, en op welke wijze de mens er deel aan heeft, is dan ook van het allergrootste belang. Het gaat daarbij over twee zaken, namelijk hoe wij deel hebben aan Adam en hoe wij deel krijgen aan Christus.

In het genadeverbond gaat het om een nieuwe relatie met God door het geloof in de Middelaar Jezus Christus. Het juiste zicht op deze grote lijn van de verbondsleer is soms ver zoek. Wij hebben helaas een eeuw van strijd over verbond en doop achter ons liggen. En het ziet er naar uit dat wij een nieuwe eeuw van strijd binnentreden. Wie in deze verwarring steun zoekt, kan uitstekend terecht in het boek van Thomas Boston, getiteld ”Een beschouwing van het Verbond der genade.” Het boek is echter niet zo gemakkelijk toegankelijk. Dat komt doordat de onder ons bekende uitgave uit het Engels in het Nederlands vertaald is door A. Comrie. Nu beheerste Comrie de Engelse taal uitstekend, maar als voormalige Schot had hij wat meer moeite met het Nederlands. Toen ik in mijn boek ”De Schotse Verbondsleer” verschillende passages uit de vertaling van Comrie aanhaalde, heeft ds. J. van der Haar in zijn recensie reeds geklaagd over het moeizame taalgebruik.

Verblijdend is het daarom dat E. J. Brouwer zich gezet heeft tot het opnieuw uit het Engels vertalen van dit boek in beter leesbaar Nederlands. Nu is het vertalen in goed leesbaar Nederlands van een Engels boek als dit van Boston geen gemakkelijke taak. Men mag de betekenis niet opofferen aan de leesbaarheid. De vertaler zegt dat hij zich de vrijheid heeft veroorloofd om de lange zinnen in stukken te knippen en de indeling grondig aan te passen. Bij het nakijken van de vertaling is mij dit inderdaad gebleken. Hij heeft het derde hoofdstuk in tweeën geknipt en krijgt zodoende een boek met zeven in plaats van de oorspronkelijke zes hoofdstukken. De vertaler heeft verder de indeling per hoofdstuk inzichtelijker gemaakt door de paragrafen en subparagrafen te nummeren. Het is een manier waarover men kan twisten, maar ze sluit wel aan bij de oorspronkelijke opzet van Thomas Boston.

Vertaling
Belangrijker is natuurlijk de vraag of de vertaling verantwoord is. Ik heb hier en daar steekproeven genomen. Dit was geen gemakkelijke opgave, omdat door een soms wat rigoureuze herordening van het betoog van Boston de passages in de Engelse uitgave moeilijk terug te vinden waren. Ik vroeg mij ook af welke Engelse versie de vertaler gebruikt heeft. Direct bij de eerste zin stuitte ik al op een verschil dat vermeldenswaard is. De vertaler laat Boston zeggen: „Zoals de val van de mens oorspronkelijk te wijten was aan het breken van het werkverbond enz.”, terwijl Boston hier toch het woord „misery” gebruikt, dat vertaald moet worden met „ellende”. Verder vertaalt hij soms het woord „nature” met „karakter”. Ook vind ik dat de vertaler Boston laat zeggen: „En wij zijn van oordeel...”, terwijl Boston zegt: „Ik denk dat God...”

Soms zijn zaken ook wat uitgebreider vertaald dan Boston het zegt. Een enkele keer wordt dit wel wat erg vrij gedaan, zoals bij het hoofdstuk over de verbondmakende partijen. Nu is het ook niet gemakkelijk om Boston te volgen in zijn spreken over God als de verbondmakende partij. Hij zegt dat dit wezenlijk de drie-enige God is geweest, maar dat toch de eerste persoon, God de Vader, hier optreedt als de vertegenwoordiger van de Drie-eenheid. De vertaler komt daar niet zo goed uit en heeft het over „God in Zijn Wezen beschouwd.”

De belangrijke gedeelten over de verbondsbeloften zijn goed en juist weergegeven. Aan Christus werden voorwaarden gesteld, maar voor de uitverkorenen zijn de beloofde goederen vrije giften. De beloften zijn niet gedaan aan de goede werken der gelovigen, maar aan de werken van Christus. Als vrucht van Christus' werk ontvangen zij de beloofde zegeningen van het verbond (blz. 142). Boston zegt vanuit deze invalshoek prachtige dingen over de beloften. Wanneer wij niets goeds in onszelf kunnen vinden, moeten wij niet wegblijven bij de belofte, maar op Christus zien, omdat het fundament van de belofte in Christus ligt (blz. 143).

Evenwichtig
Ten slotte bevat deze nieuwe editie van Bostons ”Het Genadeverbond” een uitgebreide voorrede over Bostons persoon, een korte samenvatting van het boek en een overzicht van de theologie van het boek over het genadeverbond. Dit is op een evenwichtige en goede manier verwoord. Terecht wordt erop gewezen dat de klemtoon bij Boston ligt op het genadige karakter van het genadeverbond en de noodzaak van een persoonlijke aanvaarding van het verbond. De wijze waarop zondaren overgaan in het verbond is inderdaad van groot belang. Er worden door Boston geen blokkades opgeworpen, noch van verkiezing, noch van een onbereikbare wedergeboorte of verzekerd geloof. Het genadeverbond is en blijft een 'genadig' verbond. Het staat open voor zondaren van Adams geslacht. Samengevat: Deze vertaling is een aanwinst. Bostons boek is nu inderdaad beter toegankelijk geworden.