”Oriëntatie in de filosofie” herzien en in één deel uitgegeven

Tussen theologie en wijsbegeerte

Het beste wat christenfilosofen kunnen doen is nagaan wat huns inziens waar is en wat niet, en zo goed mogelijk uitleggen waarom. Filosoferen is een voluit wetenschappelijke activiteit, maar het dient het geloof te respecteren. Wie het geloof serieus neemt, neemt ook de ondubbelzinnige waarheidsaanspraken van dat geloof serieus. Aldus een aantal markante uitspraken van dr. G. van den Brink. De bekende twee delen van ”Oriëntatie in de filosofie” zijn nu uitgegeven in een handzame editie.

Dr. G. van den Brink is universitair docent in de godsdienstwijsbegeerte aan de theologische faculteit van de Universiteit Utrecht. Na een terreinverkenning waarin woorden als filosofie en metafysica worden uitgelegd, volgt een historische gang door de filosofie. De antieke filosofie, het vroegchristelijk denken, de middeleeuwse scholastiek, de Nieuwe Tijd, de Verlichting en de negentiende en twintigste eeuw, dat alles komt in kort bestek aan de orde.

Degelijk handwerk
Fundamenteel is ook de slotbeschouwing waarin ingegaan wordt op de verhouding tussen filosofie en theologie en de mogelijkheid van christelijke filosofie. Van den Brink spreekt liever van christelijk filosoferen dan van christelijke filosofie. Christelijke filosofie biedt geen afgerond metafysisch systeem. Maar zij blijft wel filosoferende activiteit.

Met insluiting van hun christelijke inzichten moeten christen-filosofen degelijk filosofisch handwerk leveren waardoor anderen in toenemende mate respect zullen krijgen voor de intellectuele respectabiliteit van de door hen verdedigde inzichten, aldus Van den Brink. Op deze manier is het aanzien van de christelijke filosofie in de Verenigde Staten de laatste decennia enorm gestegen. Of dat in het veel sterker geseculariseerde Europa ook nog mogelijk is, is de vraag.

Het boeiende van dit boek is dat het een werk voor filosofen én theologen is. De ondertitel luidt nu ”Westerse wijsbegeerte in wisselwerking met geloof en theologie.” De scholastiek en het vroegchristelijk denken, maar ook de christelijke wijsbegeerte, worden uitgebreid genoemd. Deel een is meer herzien dan deel twee. Er zijn passages toegevoegd en onnauwkeurigheden verbeterd, zo meldt Van den Brink in het voorwoord. Bij de paragraaf over Thomas van Aquino is meer ruimte gegeven aan de nieuwe Thomas-interpretatie die Thomas veel sterker dan gebruikelijk als bijbels theoloog tekent. De nieuwe uitgave is wel parallel met de voorgaande twee delen te gebruiken, wanneer men zich althans beperkt tot de hoofdlijnen.

Grensvlak
Het interessante van het boek is dat het zich beweegt op het grensvlak van filosofie, geloof en theologie. Geloof en filosofie zijn betrokken op dezelfde werkelijkheid, maar dan vanuit verschillend perspectief. De waarde van dit boek is dat het zowel een historisch overzicht geeft van de belangrijkste figuren en stromingen –dat is de romp van het boek– maar ook systematisch inzicht geeft in de mogelijkheden en grenzen van christelijke filosofie. Het boek heet een oriëntatie en verschilt daarin van een volledige geschiedenis. Maar de hoofdmomenten zijn duidelijk aanwezig. Ook de literatuurlijsten zijn nu bijgewerkt. Dit werk biedt een goede en leesbare introductie aan degenen die aan het vak filosofie willen ruiken en aan theologen die meer dan alleen hun vakgebied willen bijhouden.