Honderd jaar christelijke gereformeerde kerk te Nieuwpoort

Instituering door neezegger

Aangrijpend in het gedenkboek bij het honderdjarig bestaan van de christelijke gereformeerde kerk te Nieuwpoort is de paragraaf betreffende overleden jongeren. Ontroerend is te lezen hoe omstanders en nabestaanden door de gebedsworsteling heen soms duidelijkheid kregen over het heil van een kind. In het licht van eeuwig wel of wee houdt immers het meningsverschil over separatisme en wederzijds onbegrip rond kerkpolitiek op?

De pastor loci, ds. M. van der Sluys, schreef de historie. Hij maakte er een goed gedocumenteerd boek van. De predikant plaatst de geschiedenis van zijn gemeente in de bredere context van de tijd en vergeet ook de regio niet. Het napluizen van allerlei notulen vormt geen verhindering tot een geestelijke toonzetting van de tekst. Het gebruik van bronnen beperkt zich niet tot Afscheiding of Doleantie. De auteur raadpleegt zelfs de archieven van de hervormde gemeenten te Langerak, Nieuwpoort en Groot-Ammers. Is dat geen kostbaar privilege voor een afgescheidene?

Geschiedenis
Een van de wortels van de christelijke gereformeerde kerk te Nieuwpoort ligt in Langerak. Daar woonden nogal wat gereformeerde belijders die zich aan de plaatselijke hervormde gemeente onttrokken. Een van hen was G. Demper. Zijn zoon redde later het schrift met aantekeningen over zijn krachtdadige bekering na een blikseminslag uit het vuur. Demper zag zich verkozen tot diaken in de hervormde gemeente van Langerak, maar onttrok zich uit afkeer tegen de evangelische gezangen. Toen ds. H. P. Scholte ter plekke in 1835 een christelijke afgescheiden kerk institueerde, werd Demper ouderling. Hagenpreken en huisbijeenkomsten leidden tot hoge boetes.

Tot de kerk in Langerak behoorden ook mensen uit Nieuwpoort. Los van de door ds. Scholte geïnstitueerde gemeente ontstond er –mogelijk al voor 1865, maar in elk geval vanaf 1869– in Nieuwpoort een zelfstandige evangelisatie. Nogal wat mensen van de afgescheiden kerk te Langerak bezochten de diensten. Dat leverde hun vermaning op. In 1870 vestigde zich M. H. Wessels ter plekke, een schilder die korte tijd als oefenaar fungeerde. Vervolgens bediende de kruisdominee H. van den Oever de evangelisatie tot 1878. Daarna ging de bijeenkomst teniet.

Er is niets nieuws onder de zon. De derde predikant van de sedert 1869 met de naam christelijke gereformeerde kerk getooide gemeente te Langerak, ds. J. H. Meijer, kreeg rond 1880 problemen. Sommigen duidden hem euvel dat hij „kentekenen voorstelt” in de prediking. Ook niet aan het heilig avondmaal deelnemende ambtsdragers vormden een bron van ergernis.

Neezegger
Langerak ging mee met de vereniging van afgescheidenen en dolerenden in 1892. Een aantal leden dat zich mede hierom aan de kerk van Langerak onttrok, maakte deel uit van de christelijke gereformeerde kerk te Nieuwpoort. Die nam in 1898 een kerkje in gebruik en werd anno 1899 geïnstitueerd door ds. G. Bos. Dat moet geweest zijn vanuit de kerk van Noordeloos, die niets voelde voor de vereniging. De predikant die voorging in de institueringsdienst was de enige neezegger tijdens de synode van Amsterdam.

Het boek bevat veel foto's en krantenknipsels. De auteur stelt zich ten aanzien van de laatste vijftig jaar terecht ietwat terughoudender op. Hij biedt paragrafen met informatie over de verenigingen, kerkorgels, ambtsdragers en predikanten die de gemeente hebben gediend. Van deze voorgangers, ds. J. P. Meijering, ds. K. Groen. ds. C. Smits, ds. M. Overduin, lerend ouderling C. G. Ouwerkerk, ds. J. van der Vlies, ds. K. Hoefnagel en ds. M. van der Sluys, nam de auteur een preek op in het boek.