Lezingen in boekvorm zijn hommage aan ds. J. van der Haar

Een jubileumbundel van gehalte

Ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van ds. J. van der Haar, op 18 juni 1998, werd hem een symposium aangeboden waarop drie referaten werden gehouden die voor liefhebbers van het nader-reformatorische erfgoed belangwekkend zijn. Als een speciaal nummer van het ”Documentatieblad Nadere Reformatie” zijn deze lezingen in boekvorm ter beschikking gesteld.

Voordat ik de inhoud daarvan toelicht, wil ik voor de niet-ingewijden uitleggen waaraan de jubilaris deze hommage te danken heeft. Om het op zijn kortst samen te vatten: aan zijn fameuze bibliotheek, die een onwaarschijnlijk uitgebreide verzameling van oude schrijvers bevat. Maar dit feit op zich schiet als verklaring tekort. Zijn bibliofiele 'grootgrondbezit' leverde een viervoudige vrucht op.

In de eerste plaats resulteerde zijn boekenliefde in niet minder dan vier bibliografische standaardwerken die voor de bestudering van de (internationale) piëtistische lectuur van onschatbaar wetenschappelijk belang zijn. Daarmee is de naam van Van der Haar gevestigd, zowel op academisch als op stichtelijk niveau.

In de tweede plaats verschafte de omgang met deze geschriften hem een bewonderenswaardige kennis van het (vooral) zeventiende-eeuwse piëtistische taalgebruik. Diverse onmisbare artikelen van lexicologische aard vormen daarvan de neerslag. En wie zelfs met behulp van dit gereedschap op weerbarstige passages stuit waarvan de precieze zin onduidelijk blijft, gaat na correspondentie met ds. Van der Haar het licht wel op. Meer dan eens hielp hij mij, bij de voorbereiding van colleges over Willem Teellinck, uit de droom.

Vaart en kennis
In de derde plaats heeft deze boekenminnaar talrijke hertalingen van stichtelijke lectuur op zijn naam staan. En ten slotte memoreer ik dat ds. Van der Haar met recht de geestelijke vader mag heten van het Documentatieblad Nadere Reformatie, een blad dat heel bescheiden begon, maar dat in zijn geest en onder de bezielende leiding van dr. W. J. op 't Hof is uitgegroeid tot een erkend vaktijdschrift. Tot zover over ds. Van der Haar. De auteurs van de feestbundel zullen mij deze onderstreping van hun hommage stellig niet kwalijk nemen.

De bundel zet in met een bijdrage van W. J. op 't Hof: ”In één kast, maar niet door één deur; de verhouding tussen twee Sluise oudvaders: Jacobus Koelman en Caspar Alardin”. Zoals we van hem gewend zijn, is het een verhaal met aanstekelijke vaart en uitstekende kennis van zaken geschreven. In een betoog dat boeit van A tot Z, doet hij verslag van origineel (archivarisch) onderzoek naar een onverkwikkelijk conflict tussen de streng voetiaanse Koelman en diens gematigd coccejaanse opvolger Alardin. Gezien hun beider aandacht voor de vroomheid passen zij wel in één kast en worden zij alle twee nog altijd met stichting gelezen, maar beide broeders konden in hun eigen tijd helaas niet door één deur. Op 't Hofs historische informatie verstoort tamelijk hardhandig de geïdealiseerde beeldvorming dat de door ons geëerde oudvaders ook elkáár altijd geëerd zouden hebben.

Psychologie
Het tweede exposé is van de hand van L. F. Groenendijk en draagt de titel ”De worstelinge Jacobs; een poging tot psychologische doorgronding van Jacobus Koelmans reformatiestreven”. De strekking is tamelijk schokkend. Enerzijds fascineert deze nieuwe, psychologiserende benadering, anderzijds roept zo'n interpretatie twijfels op vanwege een aantal vooronderstellingen die wel suggestieve kracht hebben, maar mijns inziens moeilijk hard te maken zijn. Overigens dwingt deze beschouwing tot doordenking van de relatie tussen theologie en psychologie.

De gedegen slotbijdrage van W. Heijting over de Dordtse uitgever François Boels zal het boeklievende hart van de jubilaris goed hebben gedaan: het is een uitnemend staaltje van bibliografische speurzin en deskundigheid.

Al met al een jubileumbundel van gehalte, waardoor stellig niet alleen ds. Van der Haar geboeid zal zijn.