Ook niet-visueel gehandicapten krijgen verrassende kijk

Alle onderdelen van
de plant betasten

Wereldwijd waren er nog geen boeken over tuinieren voor blinde of slechtziende mensen. Bartiméus-docent Hans Schuman heeft daar met ”Tastbaar groen” verandering in gebracht.

Tien jaar geleden begon Schuman als docent tuinieren aan de braille- en slechtziendenschool in Zeist. Hij heeft met zijn liefde voor tuinieren, ondersteund door zijn pedagogisch-didactische kennis, zijn leerlingen de afgelopen jaren onderwezen. Zelf heeft hij ook veel van zijn leerlingen geleerd, onder meer door heel anders naar planten te kijken. Hij neemt planten die hij wil 'zien' nu altijd in de handen en betast alle onderdelen van de plant. Daarbij wordt geprobeerd of er iets ruikbaars aan de plant is door bijvoorbeeld bladeren of vruchten te wrijven. Het is van belang planten altijd van onder naar boven te betasten. Men strijkt dan niet tegen brandharen of doorns in en er is minder risico dat bloemknoppen of jonge zijscheuten afbreken.

Gereedschappen
Tegen mensen die slechter gaan zien, wordt gezegd: „Betegel je tuin maar” of iets dergelijks. Dit is beslist niet nodig, want er zijn in die situatie prima mogelijkheden om te tuinieren, al zal dit wel enige aanpassing vragen.

Bij de inrichting van een tuin is het belangrijk dat de paden breed zijn. Vooral als er op de knieën gewerkt wordt, is er dan ruimte genoeg. Herkenningspunten, zoals waterbron, windgong of variatie in bestratingsoppervlak, zijn onmisbaar voor de oriëntatie. Gereedschappen en hulpmiddelen die heldergekleurd zijn, zijn voor slechtzienden gemakkelijker terug te vinden. Een zaailat met afstandsgaatjes biedt uitkomst, omdat de plantjes gelijk op afstand en op rij staan. De tuinier weet dan ook dat alles wat tussen de rijen groeit, onkruid is.

Het genieten van de tuin bestaat beslist niet alleen uit zien. Voelen en ruiken zijn zeker zo belangrijk. Vaak merkt een slechtziende of blinde heel andere dingen aan een plant op dan iemand die voornamelijk met de ogen waarneemt. Groen moet je beleven met al je zintuigen.

”Tastbaar groen” is een boek met heel veel theoretische en praktische kennis over tuinieren. Het geeft ook niet-visueel gehandicapte tuiniers een andere, vaak verrassende, kijk op hun tuin. Hans Schuman pleit voor een emotionele betrokkenheid van tuiniers bij hun tuin. Tuinieren brengt een mens in intens contact met het leven en met zichzelf. Tuinliefhebbers –ziend, slechtziend of blind– leren hun tuin opnieuw ontdekken. Het boek is in grote duidelijke letters gedrukt, zodat het voor slechtzienden met een sterke loep te lezen is. Voor blinden is er een uitgave in brailleschrift en tevens is de inhoud op cassette en diskette verkrijgbaar.

Andere uitgave
Tegelijk met de uitgave ”Tastbaar groen” verscheen ”De tuin te lijf”. Dit is een meer theoretisch boek, dat met name bedoeld is voor mensen die beroepsmatig met speciale groepen tuinieren. Dat kunnen visueel gehandicapte mensen zijn, maar het boek is ook zeer bruikbaar bij het tuinieren met kinderen, ouderen en gehandicapte mensen. Tevens geeft het belangrijke informatie voor instanties die tuinen, parken en andere openbare voorzieningen inrichten en rekening willen houden met visueel gehandicapte mensen. Deze uitgave is ook in de Engelse taal verschenen.

”De tuin te lijf” wordt uitgegeven door Bartiméus en kan voor ƒ 29,50 worden besteld bij: Bartiméus Stafbureau, Postbus 1003, 3700 BA Zeist; tel. 030-6982403.

”Tastbaar groen” en ”De tuin te lijf” in braille, in gesproken vorm en op diskette zijn te verkrijgen bij de Nederlandse Luister- en Braille Bibliotheek in Den Haag; tel. 070-3211211.