Recensie door L. Vogelaar - 25 november 1998

Hendrick de Keyser restaureert bejaarde huizen

Op de bres voor oud stadsschoon

„Ze hebben ruim baan, de met grove vingers om zich heen grijpende, met geen schoonheid of historie rekening houdende stedenvernielers. Daaraan moet op praktische en nuchtere wijze paal en perk gesteld worden, wil men niet dat er tenslotte van het oude stadsschoon niets overblijft”. Dit verontrustende beeld was in 1918 aanleiding tot oprichting van de Vereniging Hendrick de Keyser.

De afgelopen tachtig jaar speelde de vereniging een belangrijke rol in de strijd om het behoud van architectonisch of historisch waardevolle panden, zowel wat betreft het exterieur als het interieur. De vereniging kocht honderden huizen op en restaureerde ze na gedegen historisch onderzoek. Leden van de vereniging zijn zowel voor als na de renovatie welkom tijdens een open dag.

Voor het behoud van het cultureel erfgoed is veel geld nodig en voor het loskrijgen van dat geld is een maatschappelijk en politiek draagvlak onontbeerlijk. Dat draagvlak ontstaat als het publiek het mooie van bepaalde gebouwen inziet en beseft dat verdwijning verarming zou betekenen.

Iets van die schoonheid en rijkdom wordt door de Vereniging Hendrick de Keyser samen met de Zwolse uitgever Waanders vastgelegd in de boekenserie “Huizen in Nederland”. Zeeland en Zuid-Holland vormen het onderwerp van het derde deel. Deel I betrof de huizen in Friesland en Noord-Holland en deel II de woningen in Amsterdam. Het vierde deel krijgt oostelijk Nederland als onderwerp.

Stijlen
De architectuur in Zuid-Holland en Zeeland onderging aanvankelijk nogal wat invloeden uit Vlaanderen en Brabant. De instroom van immigranten uit de regio Antwerpen zorgde voor uitbreiding van met name Middelburg, Rotterdam en Leiden. Elke stad had zo haar eigen bouwstijl, al werden de meeste in de eerste helft van de zeventiende eeuw nogal beïnvloed door Amsterdam. De woonhuizen in Holland en Zeeland kregen steeds meer een compacte blokvorm, verbonden aan het Hollands classicisme.

Rond 1700 raakte vanuit Den Haag de Lodewijk XIV-stijl in zwang. Dordrecht was vaak wat eigenzinnig. Tot het eind van de achttiende eeuw bleven daar gotische gevelmodellen populair.

Buitenlandse invloeden zorgden ervoor dat na 1850 steeds meer van de blokvorm afgestapt werd. Pas na 1900 kwam er een echte omslag op het gebied van woonvormen, materiaalgebruik en bouwstijlen.

Veranderingen
Er waren in Holland en Zeeland veel goede ontwerpers en van hun producten kunnen we soms nóg genieten. Een deel ervan is nu in handen van de Vereniging Hendrick de Keyser. In dit derde deel worden 56 woningen uit het bezit van de vereniging uitgebreid beschreven, ondersteund door tekeningen en foto's. Ook de veranderingen die panden in de loop der eeuwen ondergingen, worden aangeduid. Eerst worden in een aantal hoofdstukken de tijdperken en stromingen beschreven, daarna komen in bijna 300 bladzijden de huizen van de vereniging aan de orde.

Het boek kost 65 gulden en dat is voor een dergelijke pil heel bescheiden, dankzij ondersteuning door het VSB Fonds in Utrecht.