Een onnodige, niet-zinvolle, overdreven reactie van het lichaam

”Spreekuur thuis” over allergieën

De letter ”r” is bijna uit de maand. Vroeger was dat, na een winter levertraan slikken, het verlossende woord. Tegenwoordig gaat bij veel mensen het sein juist op rood als de ”r” verdwijnt. De pollenallergie slaat weer toe. Hooikoortstijd.

In de serie ”Spreekuur thuis” is nu ook een deeltje gewijd aan allergieën. Het is nummer 27 in de reeks. Het lijkt erop dat het onderwerp dus niet zo'n hoge prioriteit had, zij het dat er wel eerder een deeltje over astma uitkwam. De laatste 15 jaar nam het aantal gevallen van hooikoorts, astma en eczeem echter sterk toe. Een Zweeds onderzoek toonde aan dat het aantal schoolkinderen met hooikoorts, allergische astma en atopisch eczeem in 12 jaar (1979-1991) verdubbelde. Hetzelfde beeld werd bij Zweedse dienstplichtigen gevonden. Onderzoeken in andere West-Europese landen bevestigen deze trend.

Net zoals bij astma, blijft het bij hooikoorts niet bij het ziektebeeld alleen. Het fysieke, mentale en sociale functioneren van de patiënt wordt er negatief door beïnvloed. Dat betekent bijvoorbeeld in het geval van kinderen dat de leerprestaties onder druk kunnen komen te staan. Reden genoeg dus om een 'onschuldige' hooikoorts serieus te nemen. Dit boekje is daarbij een uitstekende wegwijzer.

Allergenen
Er zijn vier types allergische reacties. De in het boekje besproken vormen horen bij type I, of IgE-afhankelijke allergieën. De laatste aanduiding slaat op de antistoffen die het menselijk afweersysteem maakt als er een stof het lichaam binnendringt. Het zijn eiwitten, zogenoemde immunoglobulinen van het type E. Dus IgE.

Dat natuurlijke afweersysteem op zich is natuurlijk een goede zaak. In het geval van een allergie gaat er echter iets mis. Het lichaam maakt antistoffen tegen onschadelijke stoffen. Al de stoffen die zo'n reactie op kunnen roepen noemt men allergenen. Om er een paar te noemen: huisstofmijt, speeksel en haren van huisdieren, schimmelsporen, graspollen (stuifmeel), pollen van voorjaarsbomen, pollen van sommige onkruiden. En dat zijn dan alleen nog maar de allergenen die je kunt inademen.

Ook een aantal eiwitten in het voedsel kan ongewenste reacties oproepen. Bekend is bijvoorbeeld de allergie bij kinderen voor eiwit in koemelk. Insectenbeten, geneesmiddelen, contact- en beroepsallergieën sluiten de rij. Er zijn immers mensen die 'gevoelig' zijn voor het dragen van onedele metalen (nikkel in sieraden), geurstoffen in parfums, stoffen die in rubber zitten (huishoudhandschoenen). Of het gaat over mensen die beroepsmatig met allergenen in contact komen. Tarwemeel is voor sommige bakkers de boosdoener en bloemisten hebben allergenen in de buurt in de vorm van pollenkorrels van een aantal (snij)bloemen. De rij is hiermee nog niet compleet, maar geeft wel een idee van het aantal mogelijke allergiehaarden.

Mestcellen
We weten niet alleen een groot aantal allergenen bij name te noemen, het is ook vrij goed bekend wat er gebeurt. We volgen een willekeurig allergeen. Het dringt in het lichaam en roept een IgE-antistofreactie op. Die antistoffen hechten zich aan de mestcellen. Dat zijn menselijke cellen die onder de microscoop bekeken vol(gemest) lijken met korrels. Die korrels bevatten stoffen of mediatoren. Histamine –de grote 'boosdoener' bij een allergie– is de belangrijkste.

Als er nu weer allergenen in het lichaam komen worden die door de antistoffen op de mestcellen gevangen. Als reactie daarop laat de cel de korrels schieten. De vrijgekomen histamine is daarna de aanleiding van de allergische reactie. Dat alles gaat vrij snel, binnen 20 minuten merkt de patiënt al wat er aan de hand is. Maar er komt na een uur of 6 nog een tweede reactie. De mestcelreactie heeft namelijk ook andere cellen geactiveerd. Die veroorzaken dan ook weer klachten. Om een voorbeeld uit het boekje te nemen: iemand is in contact geweest met een kat. Tijdens het bezoek krijgt hij er al last van. Maar thuis, uren later, komt de verlate reactie.

De directe en late allergische reactie zijn weer het begin van een hele reeks die tot chronische klachten leidt. Het boekje vertelt verder hoe de diagnose wordt gesteld, welke vormen van allergie veel voorkomen, bijzondere vormen van allergie en hoe ze behandeld worden. Registers, literatuurgegevens en een adressenlijst completeren het boekje. Het is aan te bevelen aan ieder die –direct of indirect– te maken heeft met deze „onnodige, niet-zinvolle en overdreven reactie van het lichaam.”