„Het juiste medicijn”

Sinds 1 februari probeert minister Borst door weer nieuwe maatregelen de steeds verdergaande stijging van geneesmiddelengebruik in Nederland tegen te gaan. Deze stijging is overigens nog niet eens zo sterk als in landen als België, Duitsland en Frankrijk. Of het haar deze keer wel gaat lukken is de vraag.

Over de kosten, de bekende werkingen en bijwerkingen van de meeste in Nederland gebruikte medicijnen heeft de Consumentenbond een boek uitgegeven. Het is geschreven door een apotheker en met gebruikmaking van onder andere de op dit moment geldende richtlijnen van het Nederlands Huisartsengenootschap en de Ziekenfondsraad, een adviesorgaan van de overheid.

Belangrijk in deze richtlijnen is dat wetenschappelijk is aangetoond dat een medicijn effectief is. Veel aandacht wordt gegeven aan de prijs van medicijnen, vooral in vergelijking met de prijs van soortgelijke middelen.

In de inleiding wordt beschreven waaraan een medicament moet voldoen alvorens het op de markt mag komen, wanneer en in welke mate het vergoed wordt door de verzekeraars en om welke reden sommige medicamenten wel en de meeste niet zonder recept verkrijgbaar zijn. Daarnaast is er aandacht voor de mogelijke bij- en wisselwerkingen en bij welke patiënten er extra voorzichtigheid geboden is (bijvoorbeeld bejaarden en kinderen).

Openheid
Daarna volgt een hoofdstuk over de rechten en plichten van arts en patiënt. De huidige Wet op de geneeskundige behandelingovereenkomst schetst het arts-patiëntcontact als een zakelijke overeenkomst met rechten en plichten aan twee kanten. Zo is de patiënt verplicht om de arts duidelijk en volledig te informeren, opdat die een goede diagnose kan stellen. Dit principe van openheid en zakelijke informatie is ook kenmerkend voor dit boek.

Zoeksysteem
In de hoofdstukken 5 tot en met 17 worden, uitgaande van bepaalde ziektebeelden of klachten, medicijnen besproken. Het is dan ook mogelijk om zowel aan de hand van een klacht als aan de hand van een bepaalde medicijnnaam heel snel informatie over geneesmiddelen te vinden. Genoemd wordt welk geneesmiddel de eerste keus is, wat alternatieven hiervoor zijn en welke middelen juist niet aangeraden worden. Ook –en dat is ook weer heel zinnig– wordt genoemd wat iemand zelf al kan doen, voorafgaande aan of in combinatie met geneesmiddelengebruik.

Het duidelijkste voorbeeld is de patiënt met overgewicht en een hoge bloeddruk, die ook rookt en een te hoog cholesterolgehalte in het bloed heeft. Voor hem of haar is het eerste en nuttigste advies te stoppen met roken en af te vallen, en niet om direct met medicijngebruik te starten.

Omstreden
Omstreden is wat in het onderdeel over botontkalking (osteoporose) genoemd wordt over het gebruik van oestrogenen (vrouwelijke hormonen), die de eerste keus zouden zijn bij de preventie van botontkalking bij vrouwen; in Nederland is daar echter nog in het geheel geen overeenstemming over. Zowel in het vorig jaar verschenen advies van de Gezondheidsraad als in de recent verschenen leidraad over botontkalking voor huisartsen blijkt op dit punt een grote terughoudendheid. Het gebruik van vrouwelijke hormonen bij botontkalking wordt voorlopig niet aangeraden. Ik ben benieuwd wat de mening van de auteurs hierover zou zijn. Wellicht is die te lezen in een volgende druk van het boek.

Het doel van het boek is geneesmiddelen te beoordelen en dit gebeurt zeer systematisch, goed onderbouwd en mijn inziens op een onafhankelijke manier. Jammer dat zo'n nuttig naslagwerk zo slecht ingebonden is.