Succes Mars & Venus-serie ligt in herkenning van sekseverschillen

Mannen zijn anders,
vrouwen ook

Wie een kind vraagt waarin jongens en meisjes verschillen, hoeft naar het antwoord niet te raden. Ook veel volwassenen zullen echter bij lichamelijke kenmerken blijven steken als hun gevraagd wordt waarin mannen anders zijn dan vrouwen. Volgens psycholoog en gezins- en relatietherapeut John Gray komt er door dit hiaat aan kennis in veel relaties spanning en onbegrip voor. De strekking van zijn boeken over Mars en Venus is dan ook duidelijk: leer de verschillen tussen mannen en vrouwen begrijpen en respecteer elkaar in wat je niet gemeen hebt.

Zodra John Gray's eerste deel van de Mars & Venus-reeks ”Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus” in 1992 in de Nederlandse winkel lag, was het dringen geblazen voor het schap met relatieboeken. De drukte deed vermoeden dat er buitenaardse wezens op onze aardbol geland waren, maar hoewel er planetennamen in de titel gebruikt werden, was niets minder waar. Er is namelijk weinig nieuws in zijn boeken te ontdekken. De Amerikaan John Gray, die afgelopen week een bezoek aan Nederland bracht, geeft dat in zijn voorwoord zelf toe: „Veel voorbeelden zullen op eenvoudige en beknopte wijze verwoorden wat u altijd intuïtief geweten hebt.” Waarschijnlijk heeft juist die herkenning gemaakt dat de boeken één voor één bestsellers werden en worden. Het eerste deel is inmiddels aan zijn dertigste druk toe.

Verkeerde beoordeling
De ontdekking dat mannen en vrouwen niet alleen op lichamelijk gebied van elkaar verschillen, kwam bij John Gray na de geboorte van zijn dochter Lauren. „Mijn vrouw Bonnie en ik waren helemaal uitgeput. Lauren maakte ons iedere nacht wakker. Bonnie had nog veel pijn en slikte pijnstillende middelen. Ze kon nauwelijks lopen.” Terwijl John aan het werk was, raakten de pijnstillers op. Bonnie vroeg haar broer om nieuwe te halen. Die kwam echter de hele dag niet terug met als resultaat dat ze de hele dag pijn hield.

Toen vader Gray thuiskwam van zijn werk, was zijn vrouw erg van streek. „Ik beoordeelde de reden van haar ellende verkeerd en dacht dat ze mij de schuld gaf. Ze zei: Ik heb de hele dag al pijn. Ik heb geen tabletten meer. Nu lig ik in bed en het kan niemand wat schelen!” John barstte vol verwijten in woede uit. Hij wilde de slaapkamer weer uitgaan. John Gray: „Toen zette er een ontwikkeling in die mijn leven zou veranderen.” Zijn vrouw vroeg hem slechts te luisteren en haar vast te houden. John deed het.

„Het verbaasde me dat het me helemaal niet moeilijk viel haar tot steun te zijn toen ik eenmaal wist hoe. Ik hoefde alleen maar naar haar toe te gaan en haar vast te houden. Een andere vrouw zou intuïtief geweten hebben waar Bonnie behoefte aan had. Maar ik, als man, wist niet dat aanraken, vasthouden en luisteren zo belangrijk voor haar waren.”

Metafoor
Die middag werd de theorie geboren die John Gray in zijn boeken in een metafoor beschrijft. „Mannen en vrouwen verschillen zoveel in hun wijze van communiceren, denken, voelen, waarnemen, reageren en liefhebben dat het lijkt of ze van verschillende planeten komen, verschillende talen spreken en verschillende voeding nodig hebben.”

De planetengedachte lijkt je rechtstreeks in de heidense godenwereld te voeren. Volgens de schrijver gaat het echter om niet meer dan een beeld. De lezer wordt gevraagd zich voor te stellen dat mannen van Mars en vrouwen van Venus komen. „Op een keer, heel lang geleden, keken de bewoners van Mars door hun telescoop en ontdekten de bewoners van Venus”, zo begint het verhaal dan.

„De bewoners werden verliefd en hadden plezier in elkaars verschillen. Ze leefden jarenlang samen in liefde en harmonie. Tot ze besloten gezamenlijk naar de aarde te gaan en ze wakker werden met een speciaal soort geheugenverlies. Zowel de bewoners van Mars als die van Venus vergaten dat ze van verschillende planeten afkomstig waren en eigenlijk van elkaar verschilden.” Van die dag af was er volgens Gray strijd tussen man en vrouw.

Gelijkwaardig
Dat wij geloven dat de oorzaak van veel ruzies veel dieper ligt dan het vergeten van elkaars verschillen, doet volgens mij niet af aan de waardevolle inhoud van John Gray's theorie. Het christendom heeft zich bovendien hevig verzet tegen de gelijkheidsgedachte die samen met de emancipatie ons land veroverde. In het feit dat man en vrouw gelijkwaardig, maar niet gelijk geschapen zijn, ligt een uitdaging om op een liefdevolle manier met elkaar om te gaan. John Gray biedt enkele handvatten.

„Wanneer we meer inzicht in de verschillen hebben, kunnen we veel frustratie die ontstaat bij de omgang met de andere sekse en onze pogingen deze frustratie te begrijpen, wegwerken. Misverstanden kunnen dan snel uit de weg geruimd of voorkomen worden. Wanneer u goed onthoudt dat uw partner net zo anders is als iemand van een andere planeet, kunt u zich ontspannen en de verschillen zijn loop laten hebben, in plaats van u te verzetten of te proberen er verandering in te brengen.”

Zakwoordenboek
De boeken van Gray –het zijn er in de Mars & Venus-reeks inmiddels acht– staan vol voorbeelden. Vaak afgedrukt als gesprekjes. Grappig, maar ook leerzaam. Mannen en vrouwen blijken een andere taal te spreken. Enkele items uit het zakwoordenboekje Mars-Venus dat in het eerste deel van de serie genoemd wordt, illustreren dat.

Met „We gaan nooit uit” wil een vrouw zeggen: „Ik heb zin om uit te gaan en samen iets leuks te doen. We hebben altijd zoveel plezier en ik vind het heerlijk om bij je te zijn. Neem je me mee uit eten?” Zonder 'vertaling' hoort een man het volgende: „Je doet niet wat je doen moet. Wat ben ik teleurgesteld in jou. We doen nooit iets samen omdat je lui, onromantisch en stomvervelend bent.”

Omgekeerd kan mannentaal voor vrouwen soms onbegrijpelijk zijn. „Ik heb niets” betekent voor een Marsbewoner: „Er is niets, ik kom hier wel alleen uit. Dank je, ik heb geen hulp nodig.” Zíj vat de mededeling misschien op als: „Ik ben niet van streek, want het kan me niets schelen”, of: „Ik heb er geen zin in mijn gevoelens hierover met jou te delen. Ik weet niet of ik op je aan kan.”

Een baby
Het eerste boek van Gray vormt als het ware de basis voor de andere zeven delen. Om het kritischer te zeggen: in de volgende boeken staat veel van hetzelfde. Uiteraard wel met andere aandachtspunten en voorbeelden. Het achtste en laatst uitgekomen deel staat wel een beetje los. ”Mars en Venus krijgen een kind” handelt behalve over de relatie tussen man en vrouw ook over de komst van een derde gezinslid: een baby. „Het is belangrijk om de kennis die u opgedaan heeft over begrip en respect in relaties ook toe te passen in de opvoeding van uw kind”, schrijft Gray zelf over die stap. Bij het lezen van het boek merk je dat zijn filosofie dezelfde gebleven is: „Zonder inzicht in de behoeften van hun kinderen, kunnen ouders hun kinderen niet effectief steunen.”