Leren van sociale
vaardigheden is
taak voor school

Depressiviteit komt regelmatig voor bij kinderen (2 tot 4 procent) en jongeren (5 tot 8 procent). Omdat het belangrijk is de signalen hiervan in een vroegtijdig stadium te herkennen, schreven Tom Braams (kinder-, jeugd-, en gezondheidspsycholoog) en Tetta Talma (logopediste) het boek ”Kinderen en jongeren met een depressie”.

De auteurs willen de omstanders, onder anderen alerte ouders en leerkrachten, een steun in de rug geven, zodat grotere problemen voorkomen kunnen worden. Hoe eerder een kind hulp krijgt, hoe beter het is, want het op z'n beloop laten van een depressie kan levensgevaarlijk zijn!

Braams en Talma gaan ervan uit dat stemmingsstoornissen meestal het gevolg zijn van een combinatie van biologische factoren en stressverhogende omstandigheden. Zij zijn van mening dat het ontbreken van goede manieren om deze stress te hanteren, ervoor kan zorgen dat depressiviteit zich sneller ontwikkelt. In zes hoofdstuken werken zij uit wat omstanders zoal kunnen opmerken wanneer een kind op jongere leeftijd depressief is. Ook geven zij adviezen hoe iemand het beste op deze signalen kan reageren.

Risicofactoren
In de eerste hoofdstukken leggen zij uit wat een depressie is, welke verschillende soorten stemmingsstoornissen er zijn en wat de belangrijkste risicofactoren zijn. Hierbij gaan zij in op gezinsomstandigheden, op verlies en rouw en op traumatische gebeurtenissen, zoals mishandeling en pesten. Ook hoogbegaafde kinderen, kinderen met een handicap, adoptiekinderen en homoseksuele kinderen passeren de revue.

In de laatste hoofdstukken gaat het over de begeleiding thuis, op school en door professionele hulpverleners. Er worden adressen gegeven van hulpdiensten in Nederland en België en er wordt verwezen naar internet. In het rijtje staat geen enkele christelijke hulpverlenersorganisatie.

Bij zowel de begeleiding thuis als op school komen de volgende thema's aan de orde: Hoe kan depressiviteit mogelijkerwijs voorkomen worden? Als een kind eenmaal depressief is, hoe ga je hier dan mee om? Hoe ga je om met een kind dat suïcidaal is?

Braams en Talma wijzen erop hoe belangrijk een goed pedagogisch klimaat is en een actief luisterend oor. Verder adviseren zij ingrediënten aan te dragen voor het ontwikkelen van een positief zelfbeeld en voeren zij een pleidooi voor het aanleren van sociale vaardigheden. Het aanleren daarvan „zou je een heel belangrijk schoolvak kunnen noemen.”

Toegankelijk
”Kinderen en jongeren met een depressie” is een deel uit de reeks ”Rondom het kind”. Deze serie is bedoeld om ouders en andere belangstellenden op een toegankelijke manier te informeren over ziekten en stoornissen bij kinderen of over opvoedingsproblemen. De auteurs zijn er inderdaad uitstekend in geslaagd een schat aan informatie te geven. Zij doen dit op een begrijpelijke manier, onder andere door de vele praktijkvoorbeelden. Af en toe vallen ze in herhaling. Tot drie keer toe wordt bijvoorbeeld gezegd dat een jongere echt niet eerder tot zelfmoord komt als hier openlijk met hem over gepraat wordt.

Aangezien de informatie bedoeld is voor een breed publiek, kiezen Braams en Talma meer voor de breedte dan voor de diepte. Een voorbeeld hiervan is de manier waarop zij schrijven over faalangst. Verschillende keren komt dit probleem slechts terloops aan de orde en nergens wordt het in verband gebracht met het niveau van het kind.

Ook blz. 120 roept een vraag op. Daar staat dat „leraren (en ander personeel op school) die tekenen van depressie of mogelijke zelfmoord opmerken, hierover onmiddellijk contact op moeten nemen met de vertrouwenspersoon of de klassenmentor op school, die op zijn beurt de ouders op de hoogte stelt.” Maar wat te doen als een kind niet wil dat er contact opgenomen wordt met de ouders? Dat omgaan met depressieve kinderen moeilijk is, blijkt voldoende uit dit boek, maar vaak is de werkelijkheid nog complexer dan hier staat beschreven.

Procedures
Ten slotte raden de auteurs scholen aan na te denken over een soort draaiboek voor onder andere het aanstellen van vertrouwenspersonen en het instellen van procedures voor het informeren van ouders en het inschakelen van hulp. Concrete handvatten hiervoor worden niet aangereikt, maar dat zou wellicht een ander boek vragen.